ត្រួតពិនិត្យដោយ វេជ្ជ. ចាន់ ស៊ីណេត · មន្ទីរពេទ្យបង្អែកមិត្តភាពកម្ពុជា-ចិន សែនសុខ
គាំងបេះដូង សំដៅលើស្ថានភាពស្ទះសសៃរឈាមបេះដូង ជាជំងឺធ្ងន់ធ្ងរ កើតឡើងពេលលំហូរឈាមទៅកាន់បេះដូងត្រូវស្ទះ ក្រោយសារជាតិខ្លាញ់ក្នុងសរសៃឈាម និងសារធាតុផ្សេងទៀត បង្កើតជាកំណកក្នុងសរសៃអាក់ទែដែលមាននាទីផ្គត់ផ្គង់ឈាមទៅបេះដូង។
ពេលលំហូរឈាមត្រូវស្ទះ នាំឲ្យបំផ្លាញ ឬខូចខាតផ្នែកនៃសាច់ដុំបេះដូង ជំងឺនេះអាចហៅថាស្ទះសរសៃឈាមបេះដូងដូចគ្នា ងាយឆក់យកជីវិតយើងគ្រប់វិនាទី។ ប៉ុន្តែការព្យាបាលអាចត្រឹមធ្វើឲ្យប្រសើរមួយរយៈពេល ប៉ុន្តែទាមទារការពិនិត្យ និងព្យាបាលបន្តបន្ទាប់។ កុំអែអង់ទូរស័ព្ទទៅ ១១៩ សុំជំនួយបន្ទាន់ ឬផ្នែកសង្រ្គោះបន្ទាន់ណាមួយនៅជិតយើងបំផុត ប្រសិនយើងមានអារម្មណ៍បេះដូងចង់គាំង។
ផ្អែកលើមជ្ឈមណ្ឌលត្រួតពិនិត្យជំងឺ និងការពារ នៅអាមេរិក រៀងរាល់ឆ្នាំពលរដ្ឋអាមេរិក៖
ទោះជាយ៉ាងណា យើងអាចត្រឹមតែអាចគ្រប់គ្រង និងកាត់បន្ថយអត្រាប្រឈមជំងឺនេះបាន គួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ។
រោគសញ្ញា និងអាការៈជំងឺគាំងបេះដូងមានដូចជា៖
– មានសម្ពាធក្នុងទ្រូង តឹង ចុក ណែន ឈឺចាប់ក្នុងទ្រូង ឬដៃ ហើយរាលដាលទៅក ថ្គាម និងខ្នង។
– ចង្អោរ មិនរំលាយអាហារ ក្រហាយទ្រូង ឬឈឺពោះ
– ហត់
– បែកញើសខ្លាំង ដោយមិនដឹងមូលហេតុ (Cold sweat)
– ហត់
– អស់កម្លាំង
– ធេងធោង ឬវិលមុខ
ចាំថាមិនមែនមនុស្សទាំងអស់កើតជំងឺនេះសុទ្ធតែមានរោគសញ្ញាដូចគ្នាទេ។ អ្នកខ្លះចុកតិចតួចតែអ្នកផ្សេងទៀតចុកខ្លាំង ខ្លះមិនមានរោគសញ្ញា ខណៈខ្លះទៀតមានសញ្ញាដំបូងដូចជាបេះដូងឈប់ដើរមួយរំពេច។ យ៉ាងណា មានសញ្ញា និងអាការៈផ្សេងទៀត អ្នកជំងឺគាំងបេះដូងអាចជួបប្រទះគ្រប់ពេល។
គាំងបេះដូងមួយចំនួនកើតឡើងភ្លាមៗ ប៉ុន្តែយើងអាចមានអារម្មណ៍ដឹងមុន។ អាការៈនេះមានដូចជា ឈឺទ្រូង (Angina) កើតឡើងដោយសារប្រឹងខ្លាំង ហើយធូរស្រាលទៅវិញក្រោយសម្រាក។
គាំងបេះដូង ខុសពីបេះដូងឈប់ដើរភ្លាមៗ អាចកើតឡើងពេលចរន្តត្រូវរំខាន ប៉ះពាល់លំហូរឈាមពេញតួរខ្លួន។ ជំងឺនេះអាចធ្វើឲ្យបេះដូងឈប់ដើរ ប៉ុន្តែមិនមែនមានតែហេតុផលមួយនេះទេ។
ត្រូវរកជំនួយឲ្យលឿនបំផុតតាមអាចធ្វើទៅបាន ព្រោះករណីខ្លះយើងមិនដឹងពីរោគសញ្ញាសំខាន់ៗនៃជំងឺគាំងបេះដូង។ បើមានជំងឺនេះ គួរធ្វើតាមជំហានដូចខាងក្រោម៖
– បើសង្ស័យមានជំងឺនេះ ឬប្រទះរោគសញ្ញាអ្វីមួយកុំស្ទាក់ស្ទើរ ឆាប់ទូរស័ព្ទទៅភ្នាក់ងារសង្គ្រោះបន្ទាន់ ១១៩ ឬអាចស្វែងរកជំនួយពីមណ្ឌលសុខភាព គ្លីនិកនៅជិតយើងបំផុត។ ក្នុងករណីមិនមានសមាជិកគ្រួសារ ឬនរណាម្នាក់នៅក្បែរខ្លួន ព្យាយាមទៅដោយខ្លួនឯងជាអាចកុំរង់ចាំស្ថានភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។
– លេបថ្នាំ នីត្រូគ្លីសេរីន (Nitroglycerin) បើមានវេជ្ជបញ្ជាពីគ្រូពេទ្យ អំឡុងពេលរង់ចាំភ្នាក់ងារសង្គ្រោះ។
– លេបថ្នាំ អាស្ពីរីន (Aspirin) បើសិនមានជំងឺនេះ ព្រោះជួយកាត់ការខូចបេះដូង ការពារឈាមកុំឲ្យកក។ អាស្ពីរីន ក៏លេបជាមួយថ្នាំផ្សេងទៀត ប៉ុន្តែបើសិនគ្រូពេទ្យ ឬភ្នាក់ងារសង្គ្រោះមិនបានណែនាំ កុំព្យាយាមលេបឲ្យសោះ។
ដោយសារសរសៃអាក់ទែ កូរូណែ (coronary acteries) មួយ ឬច្រើនត្រូវស្ទះ តូចចង្អៀតដោយសារកំណើនសារធាតុខ្លាញ់។ ស្ថានភាពនេះហៅថា ជំងឺអាក់ទែកូរូណែ ដែលជាកត្តាចម្បងមួយនាំឲ្យគាំងបេះដូង។
ពេលគាំងបេះដូង កំណកទាំងនេះអាចធ្វើឲ្យដាច់ ធ្វើឲ្យសារធាតុខ្លាញ់ និងសារធាតុផ្សេងទៀតធ្លាក់ចូលចរន្តឈាម។ កំណកឈាមនឹងកើតឡើងនៅកន្លែងដាច់ ប្រសិនដុំកកនោះធំល្មម វាអាចធ្វើឲ្យស្ទះឈាមហូរកាត់អាក់ទែកូរូណែ។
ក្រៅពីជំងឺអាក់ទែកូរូណែ ហេតុផលផ្សេងទៀតនៃជំងឺគាំងបេះដូង គឺករណីរួញអាក់ទែកូរូណែ ធ្វើឲ្យបិទឈាមហូរទៅកាន់សាច់ដុំបេះដូង។ ជក់បារី និងប្រើថ្នាំញៀន ដូចជា កូកាអ៊ីន អាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវិតដូចគ្នា។
មានមូលហេតុជាច្រើននាំឲ្យកើតជំងឺនេះ ហើយកត្តាប្រឈមច្រើនកើតឡើងជាញឹកញាប់មានដូចជា៖
– កត្តាអាយុ៖ បុរសអាយុ ៤៥ ឆ្នាំឡើង និងស្រ្តីអាយុ ៥៥ ឆ្នាំឡើង ប្រឈមខ្ពស់កើតជំងឺនេះ។
– ជក់បារី៖ ជក់ ឬស្រូបផ្សែងបារីយូរទៅ ធ្វើឲ្យកើនឡើងហានិភ័យគាំងបេះដូង។
– លើសឈាម៖ នាំឲ្យខូចសរសៃឈាម ដែលមានតួនាទីដឹកនាំឈាមទៅបេះដូង ធ្វើឲ្យកកខ្លាញ់ក្នុងសរសៃឈាម។
– លើសជាតិខ្លាញ់៖ ខ្លាញ់ក្នុងឈាមខ្ពស់ (ជាតិខ្លាញ់អាក្រក់) ឬ ទ្រីគ្លីសេរីត (triglyceride) ច្រើន ធ្វើឲ្យសរសៃឈាមតូចចង្អៀត។ កម្រិតខ្ពស់នៃសារធាតុ ទ្រីគ្លីសេរីត ដែលជាប្រភេទខ្លាញ់ក្នុងឈាម ជាប់ទាក់ទងរបបអាហារប្រចាំថ្ងៃ ធ្វើឲ្យប្រឈមខ្ពស់ដូចគ្នា។
– ជំងឺទឹកនោមផ្អែម៖ អាំងស៊ុយលីន ជាអ័រម៉ូនផលិតដោយលំពែង អនុញ្ញាតឲ្យយើងប្រើគ្លុយកូស ជាទម្រង់ស្ករ ដើម្បីទៅចិញ្ចឹមកោសិកាឈាម។ កើតជំងឺទឹកនោមផ្អែម ដោយសារលំពែងមិនអាចផលិត អាំងស៊ុយលីន គ្រប់គ្រាន់ ឬមិនអាចឆ្លើយតបត្រឹមត្រូវ ជាហេតុបណ្ដាលឲ្យជាតិស្ករក្នុងឈាមឡើងខ្ពស់។
– គ្រួរសារមានប្រវត្តិកើតជំងឺគាំងបេះដូង៖ បើមានបងប្អូន ឪពុកម្ដាយ ឬយាយតា កើតជំងឺនេះ អាចជាកត្តាប្រឈមខ្ពស់ផងដែរ។
– មិនហាត់ប្រាណ៖ អសកម្មក្នុងជីវិតរស់នៅ នាំឲ្យមានជាតិខ្លាញ់ក្នុងឈាមឡើងកាន់តែខ្ពស់ និងឡើងទម្ងន់។ ហាត់ប្រាណទៀងទាត់ នាំឲ្យប្រព័ន្ធចិញ្ចឹមបេះដូងបានល្អ ធ្វើឲ្យកាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់។
– ឡើងទម្ងន់៖ ករណីឡើងទម្ងន់ មានទំនាក់ទំនងជាមួយជាតិខ្លាញ់ខ្ពស់ក្នុងឈាម ខ្លាញ់ទ្រីគ្លីសេរីតខ្ពស់ សម្ពាធឈាមខ្ពស់ និងទឹកនោមផ្អែម។
– ធុញថប់៖ ភាពតានតឹងអាចបង្កើនហានិភ័យគាំងបេះដូង។
អត្ថបទគួរអាន៖
ព័ត៌មាននេះមិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទជំងឺទេ។ គួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
ករណីស្ថិតក្នុងស្ថានភាពសង្រ្គោះបន្ទាន់ គ្រូពេទ្យនឹងពិនិត្យរោគសញ្ញា សម្ពាធឈាម ជីពចរ និងសីតុណ្ហភាពក្នុងខ្លួនយើង។ ឧបករណ៍តេស្តបេះដូងមួយចំនួន ត្រូវប្រើប្រាស់ បើយើងពិតជាមានជំងឺគាំងបេះដូងមែននោះ។
ដើម្បីរកមើលសញ្ញាបង្កឲ្យឈឺទ្រូង គាំងបេះដូង ជំងឺផ្សេងទៀត គ្រូពេទ្យនឹងចាប់ផ្តើមធ្វើតេស្តតាមវិធីមួយចំនួនដូចជា៖
– តេស្តដោយម៉ាស៊ីនវាស់បេះដូង អេឡិចត្រូកាឌីយ៉ូក្រាម (Electrocardiogram) ដើម្បីថតសកម្មភាពបេះដូង តាមរយៈអេឡិចត្រូតភ្ជាប់ជាមួយស្បែក។ កម្លាំងញោចបានថតរលកនៅលើឧបករណ៍ និងផ្ដិតជារូបភាព ព្រោះពេលសាច់ដុំបេះដូងមានរបួស នឹងមិនរំញោចអគ្គិសនីនោះទេ ហេតុនេះម៉ាស៊ីនអាចឲ្យគ្រូពេទ្យដឹងថាបេះដូងគាំង ឬដំណើរការ។
– ធ្វើតេស្តឈាម រកមើលកម្រិត អង់ស៊ីម នៅក្នុងបេះដូង មានការថយចុះ ឬយ៉ាងណា ព្រោះបើករណីបេះដូងរងការខូចខាត អង់ស៊ីម នឹងមានក្នុងកម្រិតទាប។ ក្នុងករណីយើងមានជំងឺបេះដូងស្រាប់ ឬទើបគាំងបេះដូងលើកដំបូង គ្រូពេទ្យនឹងរៀបចំវិធីព្យាបាលបន្ទាន់ តាមរយៈជំហានធ្វើតេស្តដូចខាងក្រោម៖
– ថតកាំរស្មីអុិចនៅទ្រូង៖ រូបភាពកាំរស្មី ធ្វើឲ្យគ្រូពេទ្យឃើញទំហំបេះដូង និងសសៃរឈាម អាចមើលលំហូរឈាមទៅកាន់សួត។
– អេកូបេះដូង៖ អំឡុងពេលធ្វើតេស្ត រលកសំឡេងបេះដូង នឹងបញ្ជូនផ្ទាល់ទៅកាន់ឧបករណ៍ Wandlike នៅលើទ្រូង ដំណើរការអេឡិចត្រូនិក ដើម្បីផ្ដល់រូបភាពវីដេអូពីទម្រង់បេះដូង។
– ដាក់ កាតេទែ នៅក្នុងអាក់ទែកូរូណែ (Angiogram)៖ សារធាតុពណ៌ត្រូវចាក់ចូលក្នុងសរសៃឈាមបេះដូង តាមរយៈបំពង់ស្ដើងឆ្លងកាត់សរសៃឈាមក្នុងជើង និងក្រលៀន ឆ្ពោះទៅកាន់សរសៃឈាមបេះដូង។ សារធាតុនេះធ្វើអោយសរសៃឈាមមើលឃើញនៅលើកាំរស្មី បង្ហាញតំបន់កកស្ទះ។
– ស្កេនបេះដូង (CT) ឬ (MRI)៖ តេស្តទាំងនេះដើម្បីរកពីមូលហេតុនាំឲ្យខូចបេះដូង រាប់បញ្ចូលទាំងទំហំខូចខាតផងដែរ ។
វិធីចម្បងការពារ និងព្យាបាលគាំងបេះដូង គឺធ្វើឲ្យលំហូរឈាមត្រឡប់ដូចដើមឲ្យលឿនបំផុត ខណៈការព្យាបាលអាស្រ័យលើស្ថានភាពជំងឺ ក្នុងករណីខ្លះគ្រូពេទ្យអាចប្រើថ្នាំដើម្បីព្យាបាលដូចជា៖
– អាស្ពីរីន៖ ជួយកាត់បន្ថយកំណកឈាម ជួសជុលឈាមឲ្យហូរកាត់សរសៃឈាមតូចចង្អៀត។
– ថ្នាំរំលាយកំណកឈាម៖ ហៅថា Clotbusters អាចជួយដោះស្រាយបញ្ហាឈាមកក។
– ថ្នាំ Antiplatelet agents៖ ក៏ដូចជាថ្នំ Clopidogrel និងថ្នាំផ្សេងទៀតដែរ។
– ថ្នាំ Blood-thinning ៖ ជាថ្នាំកាត់បន្ថយកំណកឈាមដូច អេប៉ារីន។
– ថ្នាំកាត់បន្ថយការឈឺចាប់៖ មានដូចជា Morphine។
– នីត្រូគ្លីសេរីន៖ ព្យាបាលឈឺទ្រូង ជួយឲ្យសរសៃឈាមរីក។
– Beta blockers៖ ជួយសម្រួលសាច់ដុំបេះដូង ធ្វើឲ្យបេះដូងដើរយឺត បន្ថយសម្ពាធឈាម និងជួយបេះដូងដំណើរការស្រួល។
ក្នុងករណីស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរ គ្រូពេទ្យនឹងសម្រេចជ្រើសវិធីវះកាត់មួយចំនួនដូចជា៖
– វះកាត់ជួសជុលអាក់ទែកូរូណែ៖ ដោយបញ្ចូលបំពង់ស្ដើង ឆ្លងកាត់សរសៃឈាមក្នុងជើង ឬក្រលៀន ទៅកាន់សរសៃឈាមស្ទះក្នុងបេះដូង។
– វះកាត់ផ្លូវវាងអាក់ទែកូរូណែ (Coronary bypass surgery)៖ ក្នុងករណីខ្លះ គ្រូពេទ្យនឹងធ្វើការវះកាត់នេះបន្ទាន់ភ្លាមៗនៅពេលដែលគាំងបេះដូងតែម្ដង។ ប្រសិនបើអាច គ្រូពេទ្យអាចនឹងណែនាំអ្នកឲ្យធ្វើ ការវះកាត់នេះនៅពេលដែលបេះដូងនៅមានពេល ប្រហែលពី ៣-៧ ថ្ងៃក្រោយធូរស្រាលពីគាំងបេះដូង។
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ និងវិធីព្យាបាលនៅផ្ទះ អាចជួយបង្ការ និងគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺបាន ដូចជា៖
– កុំជក់បារី
– ធ្វើលំហាត់ប្រាណ
– រក្សាទម្ងន់
– គ្រប់គ្រងជាតិស្ករ
– គ្រប់គ្រងអារម្មណ៍ធុញថប់
– កម្រិតការផឹកជាតិអាល់កុល
– ពិនិត្យសុខភាពឲ្យបានទៀងទាត់
– ញ៉ាំអាហារល្អសម្រាប់សុខភាពបេះដូង
– ត្រួតពិនិត្យសម្ពាធឈាម និងកូលេស្តេរូ៉ល។
បដិសេធ
Hello Health Group និង “Hello គ្រូពេទ្យ” មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕