ត្រួតពិនិត្យដោយ វេជ្ជ. ចាន់ ស៊ីណេត · មន្ទីរពេទ្យបង្អែកមិត្តភាពកម្ពុជា-ចិន សែនសុខ
គ្រុនឈាម ជាជំងឺកើតដោយសារមូសខាំ ច្រើនកើតមាននៅតំបន់ត្រូពិច និងតំបន់ជិតត្រូពិច។ បើស្ថានភាពជំងឺក្នុងកម្រិតស្រាល នឹងធ្វើឲ្យមានគ្រុនក្តៅខ្លាំង រមាស់ និងឈឺសាច់ដុំ និងសន្លាក់។ គ្រុនឈាមធ្ងន់ធ្ងរ គេហៅថាគ្រុនឈាម Hemorrhagic អាចបណ្តាលឲ្យហូរឈាមធ្ងន់ធ្ងរ ធ្លាក់ចុះសម្ពាធឈាម និងស្លាប់ភ្លាមៗតែម្តង។
ធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺគ្រុនឈាម អាចពិបាក ព្រោះរោគសញ្ញាងាយច្រឡំជាមួយជំងឺផ្សេងៗទៀត ដូចជាជំងឺគ្រុនចាញ់ ជំងឺ Leptospirosis (បង្កដោយបាក់តេរី Leptospira) និងជំងឺគ្រុនពោះវៀន។ ធ្វើតេស្ដរកមេរោគគ្រុនឈាម ត្រូវបានកំណត់ដោយរោគសញ្ញា និងការប៉ះពាល់ថ្មីៗជាមួយវីរុសគ្រុនឈាម។
ការធ្វើតេស្ត អាចធ្វើនៅពេលអ្នកជំងឺមានរោគសញ្ញាទាក់ទងជំងឺគ្រុនឈាម ខណៈរោគសញ្ញាសំខាន់ៗមួយចំនួនមាន៖
– ក្តៅខ្លួនខ្លាំងភ្លាមៗ (៤០ អង្សារសេ)
– ឈឺក្បាលធ្ងន់ធ្ងរ ឬឈឺចាប់នៅក្នុងភ្នែក
– ឈឺសន្លាក់ សាច់ដុំ ឬឆ្អឹង
– ហូរឈាមតាមអញ្ចាញធ្មេញ និងច្រមុះ
– ងាយជាំ
– ចំនួនកោសិកាឈាមសធ្លាក់ចុះ។
ការធ្វើតេស្តម៉ូលេគុល (Molecular testing) នឹងត្រូវធ្វើអំឡុងពេលមួយសប្តាហ៍ ក្រោយចាប់ផ្តើមចេញរោគសញ្ញា ដើម្បីរកមើលពីការចម្លងរោគស្រួចស្រាល ឯការធ្វើតេស្តរកអង់ទីករ (antibody testing ) នឹងធ្វើក្រោយពីចេញរោគសញ្ញាយ៉ាងតិចបាន ៤ ថ្ងៃ។ ប្រសិនធ្វើតេស្តអង់ទីកររួចរាល់ នៅពេទ្យនឹងប្រមូលសំណាកឈាមបន្ថែម ក្រោយចេញរោគសញ្ញាបានពីរសប្តាហ៍ ដើម្បីកំណត់ថាកម្រិតអង់ទីករកើនឡើង ឬអត់។
ការធ្វើអង់ទីករសម្រាប់ជំងឺគ្រុនឈាម អាចមានលក្ខណៈវិជ្ជមាន បើយើងឆ្លងមេរោគ ជាមេរោគផ្សេងទៀត ដូចជាវីរុស West Nile ជាដើម។ ត្រូវថែទាំសុខភាព និងធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយគិតលើលទ្ធផលធ្វើតេស្តមនុស្សរៀងៗខ្លួន ប្រវត្តិជំងឺ និងប្រវត្តិធ្វើដំណើរក្នុងពេលថ្មីៗ។
គ្មានមន្ទីរពិសោធន៍ណាមួយ អាចទស្សទាយពីដំណើរការវិវត្ត ទៅជាទម្រង់ធ្ងន់ធ្ងរនៃការឆ្លងមេរោគនេះទេ ប៉ុន្តែអ្នកធ្លាប់ឆ្លងជំងឺគ្រុនឈាមពីមុន គឺមានហានិភ័យខ្ពស់វិវត្តទៅជាជំងឺគ្រុនឈាមកម្រិតធ្ងន់ធ្ងរ ពេលមានការឆ្លងមេរោគជាលើកទី ២។
ការធ្វើតេស្តនេះ មិនតម្រូវឲ្យមានការរៀបចំអ្វីជាក់លាក់នោះទេ។ បើក្តីកង្វល់ ឬមន្ទិលសង្ស័យ សូមទៅធ្វើការពិគ្រោះជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិត។
តេស្តជំងឺគ្រុនឈាម ត្រូវធ្វើតាមរបៀបធ្វើតេស្តឈាមស្តង់ដារ មានន័យថា គេត្រួវយកគំរូឈាមទៅវិភាគនៅមន្ទីរពិសោធន៍ ខណៈប្រភេទធ្វើតេស្តចម្បងមាន ២៖
– Molecular testing (ប្រតិកម្មចង្វាក់ Polymerase PCR)៖ តេស្តប្រភេទនេះ ដើម្បីរកមើលហ្សែនមានផ្ទុកវីរុសជំងឺគ្រុនឈាម អំឡុងសប្តាហ៍ទី១ បន្ទាប់ពីមានរោគសញ្ញាលេចឡើង (គ្រុនក្តៅ) និងដើម្បីកំណត់ពី Serotypes ទាំង ៤ ដែលបង្កឲ្យឆ្លងមេរោគ។ ធ្វើតេស្តប្រភេទ RT-PCR អាចរកឃើញជំងឺគ្រុនឈាម និងវីរុសពីរប្រភេទផ្សេងទៀត ដែលសុទ្ធសឹងចម្លងដោយសារមូស គឺមេរោគ ហ្ស៊ីកា (Zika) និង Chikungunya ក៏ដូចជាកំណត់ការព្យាបាលមេរោគទាំង ៣ ប្រភេទសនេះ។
មានតែមន្ទីរពិសោធន៍សុខភាពសាធារណៈមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះ អាចធ្វើតេស្តនេះ ហើយបីទោះជាតេស្តនេះមិនមាននៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ ឬគ្លីនិកក៏ដោយ ប៉ុន្តែអ្នកថែទាំសុខភាពអាចចេញវេជ្ជបញ្ជាឲ្យយើងអាចធ្វើតេស្តតាមរយៈមន្ទីរសុខាភិបាលរដ្ឋបាល ហើយលទ្ធផលអាចចំណាយពេលពី ៤ ទៅ ២ សប្តាហ៍។ តេស្តម៉ូលេគុល គឺមិនអាចរកឃើញវីរុសទេ ក្នុងករណីបើរោគសញ្ញាជំងឺលេចចេញរយៈពេល ៧ ថ្ងៃ ហើយបើលទ្ធផលនៃតេស្ត PCR អវិជ្ជមាន យើងអាចធ្វើតេស្តអង់ទីករ ដើម្បីជួយកំណត់រោគវិនិច្ឆ័យ។
– តេស្តអង់ទីករ Antibody tests៖ តេស្តនេះ ត្រូវប្រើជាទូទៅ ដើម្បីជួយធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យការរោគឆ្លងបច្ចុប្បន្ន ឬថ្មីៗ។ មានអង់ទីករខុសគ្នាពីរប្រភេទ ដែលបង្កើតឡើងដោយរាងកាយយើង ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងការឆ្លងមេរោគជំងឺគ្រុនឈាម គឺ IgG និង IgM។ ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ត្រូវរួមបញ្ចូលគ្នា ពីព្រោះប្រព័ន្ធភាពស៊ាំក្នុងរាងកាយយើង បង្កើតអង់ទីករផ្សេងៗគ្នា អំឡុងពេលមានជំងឺ។ អង់ទីករ IgM ត្រូវបានផលិតមុនគេ តេស្តនេះមានប្រសិទ្ធភាពបំផុត ក្រោយការឆ្លងមេរោគយ៉ាងហោចណាស់ ៧-១០ ថ្ងៃ។ ឈាមនឹងកើនឡើងក្នុងរយៈពេល ២-៣ សប្តាហ៍បន្ទាប់មក នឹងថយចុះវិញតាមលំដាប់។ ២-៣ ខែបន្ទរាប់ អង់ទីករ IgM ធ្លាក់ចុះក្រោមកម្រិតអាចរកឃើញមេរោគ អង់ទីករ IgG ត្រូវបានផលិតឡើងក្នុងរយៈពេលយឺត ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងការឆ្លងមេរោគ។ ជាធម្មតា កម្រិតបានកើនឡើងពេលមានការឆ្លងមេរោគស្រួចស្រាល ស្ថិរភាពនៃមេរោគ និងបន្តកើតក្នុងរយៈពេលវែង។
អ្នកជំងឺបានប៉ះពាល់នឹងវីរុស មុនពេលមានការឆ្លងមេរោគនេះ ត្រូវធ្វើការរក្សាកម្រិតអង់ទីករ IgG នៅក្នុងឈាម ព្រោះវាអាចប៉ះពាល់ដល់ការបកស្រាយលទ្ធផលធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យបាន។
ធ្វើតេស្តនេះ មិនត្រូវការការថែទាំពិសេសណាមួយទេ។ បន្ទាប់ពីធ្វើតេស្តរួច យើងអាចបន្តសកម្មភាពប្រចាំថ្ងៃបាន លុះត្រាតែមានការណែនាំពីគ្រូពេទ្យ។
ប្រសិនជាមានចម្ងល់ណាមួយ ពាក់ព័ន្ធការធ្វើតេស្តជំងឺគ្រុនឈាម សូមពិគ្រោះជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិតដើម្បីទទួលបានការណែនាំបន្ថែម។
– តេស្តម៉ូលេគុល Molecular testing៖ ការធ្វើតេស្ត PCR ដែលរកឃើញវត្តមានវីរុស ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាវិធីសាស្រ្តសម្រាប់ធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យល្អបំផុត។ លទ្ធផលវិជ្ជមានពីតេស្ត PCR ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាការសន្និដ្ឋាន ខណៈលទ្ធផលអវិជ្ជមាន អាចបង្ហាញថាយើងមិនមានឆ្លងមេរោគទេ ឬថាកម្រិតមេរោគក្នុងខ្លួនទាបពេក មិនអាចរកឃើញ ហើយករណីនេះ អាចកើតឡើង បើការធ្វើតេស្តធ្វើបន្ទាប់ឆ្លងមេរោគបាន ៧ ថ្ងៃ។ លើលទ្ធផល PCR អវិជ្ជមាន ត្រូវតាមដានបន្ថែមតាមរយៈការធ្វើតេស្តអង់ទីករ។
– តេស្តអង់ទីករ Antibody testing៖ អាចវិជ្ជមាន ឬអវិជ្ជមាន ក៏ដូចជាមានវត្តមានអង់ទីករ IgG ឬ IgM ស្ថិតក្នុងកម្រិតទាប។
ធ្វើតេស្ត IgM និង IgG វិជ្ជមាននៅក្នុងគំរូឈាមដំបូង មានន័យថាយើងទំនងបានឆ្លងមេរោគគ្រុនឈាមរយៈពេលប៉ុន្មានសប្តាហ៍ថ្មីៗនេះ។ តេស្តអង់ទីករ IgM អាចមានលក្ខណៈវិជ្ជមាន បើយើងបានឆ្លងមេរោគស្រដៀងគ្នា ដូចជាមេរោគ Chikungunya។ ក្នុងករណីការធ្វើតេស្តអង់ទីករ IgM ដំបូងមានលក្ខណៈវិជ្ជមាន ការធ្វើតេស្តលើកទីពីរ គេហៅថា Plaque Reduction Neutralization Test (PRNT) ប្រើដើម្បីបញ្ជាក់ពីវត្តមានអង់ទីករមេរោគជំងឺគ្រុនឈាម និងដើម្បីជួយទប់ស្កាត់ការឆ្លងមេរោគផ្សេងៗ។
បើតេស្ត IgG មានលក្ខណៈវិជ្ជមាន ប៉ុន្តែ IgM មានកម្រិតទាប ឬអវិជ្ជមាននោះ យើងប្រហែលជាមានការឆ្លងមេរោគណាមួយនាពេលកន្លងមក។ ប្រសិនបើកម្រិតអង់ទីករ IgG មានការកើនឡើង ៤ ដង ឬខ្ពស់ជាងនេះ (ឧទាហរណ៍ តេស្ត ១:៤ ដល់ តេស្ត ១:៦៤) រវាងគំរូឈាមដំបូង និងគំរូទើបយកបានចន្លោះ ២-៤ សប្តាហ៍ ក្រោយយើងគិតថាមានការឆ្លងមេរោគ។
ការធ្វើតេស្តន៍អវិជ្ជមានចំពោះអង់ទីករ IgM និងIgG មានន័យថា យើងមិនបានឆ្លងមេរោគគ្រុនឈាម និងមិនមានចេញរោគសញ្ញាបណ្តាលមកពីមូលហេតុផ្សេងទៀតទេ ឬកម្រិតអង់ទីករមានកម្រិតទាបពេក ក្នុងការវាស់វែងរកចំនួនមេរោគ ប៉ុន្តែករណីនេះ យើងនៅតែអាចមានជំងឺគ្រុនឈាមបាន។ករណីនេះ អាចដោយសារយើងឆាប់ពិនិត្យពេក ក្រោយប៉ះពាល់ទៅនឹងមេរោគ ដែលជាប់ទាក់ទងនឹងការផលិតអង់ទីករដែលអាចរកឃើញ។
អាស្រ័យទៅលើមន្ទីរពេទ្យ និងមន្ទីពិសោធន៍ ធម្មតាតេស្តជំងឺគ្រុនឈាម មានភាពខុសៗគ្នា។ សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យពីលទ្ធផលតេស្ត។
បដិសេធ
Hello Health Group និង “Hello គ្រូពេទ្យ” មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕