Syphilis (ជំងឺស្វាយ)
ត្រួតពិនិត្យដោយ វេជ្ជ. ចាន់ ស៊ីណេត · មន្ទីរពេទ្យបង្អែកមិត្តភាពកម្ពុជា-ចិន សែនសុខ
និយមន័យ
១- អ្វីជាជំងឺស្វាយ?
ជំងឺស្វាយ ជាជំងឺកាមរោគបង្កដោយបាក់តេរី អាចបង្ករោគនៅលើស្បែក មាត់ អវយវៈភេទ និងប្រព័ន្ធប្រសាទ។ បើរកឃើញវាក្នុងដំណាក់កាលដំបូង ជំងឺស្វាយ ងាយព្យាបាលទេ ហើយក៏មិនបង្កផលប៉ះពាល់យូរអង្វែងដែរ។ តែទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ជំងឺស្វាយ មិនព្យាបាល អាចបង្កឲ្យខូចខាតធ្ងន់ធ្ងរដល់ខួរក្បាល ឬប្រព័ន្ធប្រសាទ និងអវយវៈផ្សេងទៀត រួមទាំងបេះដូងទៀតផង។
២- ជំងឺស្វាយកើតឡើងញឹកញាប់ទេ?
អត្រាកើតជំងឺស្វាយលើស្រីៗបានធ្លាក់ចុះ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១០ ប៉ុន្តែកើនឡើងខ្ពស់ចំពោះក្រុមប្រុសៗរួមភេទជាមួយប្រុសៗដូចគ្នា។
រោគសញ្ញា
៣- រោគសញ្ញាជំងឺស្វាយមានអ្វីខ្លះ?
ជំងឺស្វាយ ចែកចេញជា ៣ ដំណាក់កាលធំៗ ដោយរោគសញ្ញាលេចចេញខុសៗគ្នា អាស្រ័យលើដំណាក់កាលនីមួយៗដូចជា៖
– ដំណាក់កាលទី ១៖ រោគសញ្ញាចាប់ផ្ដើម ពី ២-៤ សប្ដាហ៍បន្ទាប់ពីឆ្លង និងរួមមាន ដំបៅតូចមួយ មិនឈឺ (Chancre) នៅលើទីតាំងដែលបាក់តេរីឆ្លងចូលរាងកាយ។ ដំបៅទាំងនោះច្រើនឃើញលើ ប្រដាប់ភេទ ប៉ុន្តែក៏ឃើញនៅលើមាត់ ឬរន្ធគូទផងដែរ បើផ្នែកទាំងនោះ ត្រូវបានប៉ះពាល់ដោយសកម្មភាពសិចជាមួយអ្នកដែលកើតរោគនេះ។ ជាទូទៅ វាច្រើនបាត់ទៅវិញដោយខ្លួនឯង ក្នុងរយៈពេលពី ១-៥ សប្ដាហ៍។
– ដំណាក់កាលទី ២៖ បើការឆ្លងរោគនេះមិនបានព្យាបាល ដំណាក់កាលទី ២ នឹងចាប់ផ្ដើមនៅសប្តាហ៍ ៦-១២ បន្ទាប់ពីឆ្លងរោគ។ រោគសញ្ញា រួមមាន គ្រុនក្ដៅ ឈឺក្បាល ឈឺសន្លាក់ មិនឃ្លានអាហារ កន្ទួលរមាស់ (កន្ទួលក្រហមតូចៗនៅលើលិង្គ ទ្វារមាស ឬមាត់ និងជាពិសេសនៅលើបាតដៃ និងបាតជើង) ឈឺក ហើមក្រពេញទឹករងៃ (ក្លៀក ក្រលៀន ក) និងអស់កម្លាំង។ យ៉ាងណា ក្នុងដំណាក់កាលនេះ រោគសញ្ញាអាចនឹងមិនលេចចេញឲ្យដឹងនោះទេ អាចឈានដល់រាប់ចេញទើបលេចចេញរោគសញ្ញា។
– ដំណាក់កាលទី ៣៖ រោគសញ្ញានៅដំណាក់កាលទី ៣ លេចឡើងចន្លោះ ១០-៤០ ឆ្នាំបន្ទាប់ពីឆ្លងរោគ។ រោគសញ្ញា រួមមាន ខូចខួរក្បាល និងបេះដូង មានបញ្ហាចងចាំ ពិការ និងបញ្ហារក្សាលំនឹងខ្លួន។
អ្នកជំងឺមួយចំនួនស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលទី ២ ឬទី ៣ អាចនឹងមិនលេចចេញរោគសញ្ញាដូចគ្នា។
នៅមានរោគសញ្ញាផ្សេងទៀតមិនបានរៀបរាប់ខាងលើ បើមានក្តីបារម្ភណាមួយ សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ។
៤- ត្រូវទៅជួបគ្រូពេទ្យនៅពេលណា?
ទៅជួបគ្រូពេទ្យភ្លាម បើមានចេញខ្ទុះខុសប្រក្រតី ឈឺ ឬកន្ទួលរមាស់ ជាពិសេសនៅជុំវិញក្រលៀន។
បើមានរោគសញ្ញាណាមួយតាមរៀបរាប់ខាងលើ ឬមានមន្ទិលសង្ស័យ សូមទៅពិគ្រោះយោបល់ជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិត ព្រោះរាងកាយមនុស្សម្នាក់ៗមានលក្ខណៈខុសៗគ្នា ល្អបំផុតត្រូវជួបគ្រូពេទ្យ ដើម្បីប្រឹក្សា និងពិនិត្យឲ្យបានទាន់ពេល។
មូលហេតុបង្ក
៥- អ្វីខ្លះជាមូលហេតុបង្កឲ្យកើតជំងឺស្វាយ?
ជំងឺស្វាយ បង្កដោយបាក់តេរីឈ្មោះ Treponema pallidum ហើយឆ្លងតាមការរួមភេទ។ ករណីកម្រ បាក់តេរីអាចឆ្លងតាមរយៈការដាច់ស្បែក បន្ទាប់ពីប៉ះដំបៅអ្នកជំងឺ។ ជំងឺស្វាយ មិនអាចឆ្លងតាមការប្រើបន្ទប់ទឹករួម អាងងូតទឹករួម សម្លៀកបំពាក់ ការប្រើចានក្បានរួមគ្នា ទ្វារ អាងហែលទឹក ឬអាងទឹកក្ដៅរួមគ្នាឡើយ។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
- ជំងឺប្រមេះទឹកបាយ (Gonorrhoea)
- កើតស្វាយពេលពពោះ កូនអាចស្លាប់ក្នុងផ្ទៃ ឬប៉ះពាល់គ្រឿងក្នុង
កត្តាប្រឈម
៦- កត្តាអ្វីអាចបង្កហានិភ័យកើតជំងឺស្វាយ?
អ្នកកើតជំងឺអេដស៍ ច្រើនតែងាយឆ្លង និងងាយចម្លងជំងឺស្វាយទៅអ្នកដទៃ។ មានជំងឺស្វាយម្ដងមិនអាចធ្វើឲ្យយើងមានប្រព័ន្ធភាពស៊ាំប្រឆាំងនឹងជំងឺនេះបានទេ ហេតុនេះយើងនៅតែអាចឆ្លងជំងឺនេះម្តងទៀត។ ជំងឺស្វាយ ក៏អាចចម្លងពីម្ដាយទៅកូនក្នុងផ្ទៃបានដែរ (ជំងឺស្វាយពេលមានផ្ទៃពោះ – Congenital syphilis)។
រោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាល
ព័ត៌មាននេះ មិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទជំងឺទេ។ គួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
៧- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
គ្រូពេទ្យធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺនេះដោយពិនិត្យរាងកាយ និងប្រវត្តិជំងឺពីមុន ផ្ដោតជាពិសេសលើអវយវៈភេទ មាត់ និងរន្ធគូទ។ បើឃើញមានដំបៅជំងឺស្វាយ គ្រូពេទ្យនឹងកាត់យកផ្នែកតូចមួយរបស់ដំបៅ ឬយកទឹកចេញពីដំបៅនោះ ទៅពិនិត្យរកមើលមេរោគ តាមរយៈមីក្រូទស្សន៍ Darkfield។
គ្រូពេទ្យក៏ឲ្យធ្វើតេស្តឈាម គេហៅថា VDRL ដើម្បីដឹងថាមានអង់ទីករ (សារធាតុផលិតដោយប្រព័ន្ធភាពស៊ាំ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងបាក់តេរី Treponema Pallidum) ឬអត់។ គ្រូពេទ្យ ក៏ត្រូវការពិនិត្យដៃគូ ឬប្តីប្រពន្ធយើងដូចគ្នា។
៨- ព្យាបាលដោយវិធីណា?
ព្យាបាលជំងឺនេះ គឺអាស្រ័យទៅតាមស្ថានភាពជំងឺ និងដំណាក់កាលរបស់វា ដោយដំណាក់កាលទី ១ និងទី ២ វិធីព្យាបាលមាន៖
– ប្រើថ្នាំ Benzathine penicilline G ២.៤ million units (IM) មួយដូស។
ដំណាក់កាលយូរ ឬមិនដឹងពិតប្រាកដថាកើតពេលណា វិធីព្យាបាលមាន៖
– ប្រើថ្នាំ Benzathine penicilline G ២.៤ million unit (IM) ព្យាបាលមួយសប្តាហ៍ម្តង រយៈពេល ៣ សប្តាហ៍ជាប់គ្នា។
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ
៩- ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ
ទម្លាប់រស់នៅ និងវិធីព្យាបាលនៅផ្ទះខ្លះ អាចទប់ទល់ បង្ការ នឹងជំងឺស្វាយបានដូចជា៖
– មិនត្រូវឈប់លេបថ្នាំ ឬដូរកម្រិតថ្នាំឡើយ ទោះបីជាបានធូរស្បើយក៏ដោយ លើកលែងតែគ្រូពេទ្យប្រាប់ឲ្យឈប់។
– ត្រូវប្រាប់គ្រូពេទ្យ បើមានផ្ទៃពោះ ហើយការចម្លងជំងឺនេះពីម្ដាយទៅកូន គឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់។
– ត្រូវប្រាប់គ្រូពេទ្យ បើមានអាលែកហ្ស៊ី ជាមួយថ្នាំពេទ្យ ជាពិសេសថ្នាំ Penicillin។
– ត្រូវលាងដៃឲ្យញឹកញាប់ ដើម្បីចៀសវាងពីការចម្លងរោគ។
– ត្រូវប្រើស្រោមអនាម័យគ្រប់ពេលរួមភេទ។
– ប្រាប់ដៃគូ ថាយើងកំពុងព្យាបាលជំងឺស្វាយ ដូចនេះ ដៃគូយើងក៏គួរពិនិត្យ និងព្យាបាលដូចគ្នា។
– ត្រូវចៀសវាងកុំរួមភេទយ៉ាងហោច ២ សប្ដាហ៍ បន្ទាប់ពីព្យាបាលរួច ឬរហូតទាល់តែគ្រូពេទ្យបញ្ជាក់ប្រាប់ច្បាស់។
– ត្រូវធ្វើតេស្តរកជំងឺកាមរោគផ្សេងទៀត។
បើមានសំណួរ សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ ដើម្បីអាចដឹងពីដំណោះស្រាយល្អបំផុតសម្រាប់អ្នក។
ក្នុងករណីមានសំណួរ ឬមន្ទិលសង្ស័យជុំវិញសុខភាពអ្នក ជម្រើសល្អបំផុត សូមពិគ្រោះ និងប្រឹក្សាយោបលផ្ទាល់ជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញ។ Hello Health Group មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕
បដិសេធ
Hello Health Group និង “Hello គ្រូពេទ្យ” មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕
ផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មតើអត្ថបទនេះមានប្រយោជន៍ដែរទេ?
ផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម