និយមន័យ
១- អ្វីជាជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារបែកគ្រាប់ឈាមក្រហម?
ជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារបែកគ្រាប់ឈាមក្រហម សំដៅលើការបែកគ្រាប់ឈាម ដោយសារប្រព័ន្ធការពាររាងកាយ ទៅបំផ្លាញកោសិកាគ្រាប់ឈាមក្រហមខ្លួនឯង។ កត្តាពីខាងក្រៅ (Extrinsic) ដែលធ្វើឲ្យអណ្តើកចាប់យក និងបំផ្លាញកោសិកាគ្រាប់ឈាមក្រហមមានសុខភាពល្អ ដោយកត្តាទាំងនោះមានដូចជា៖
– ឆ្លងរោគ
– មានដុំសាច់
– ជំងឺប្រព័ន្ធការពារទៅបំផ្លាញខ្លួនឯង
– ផលរំខានដោយសារថ្នាំ
– មហារីកគ្រាប់ឈាមស
– មហារីកកូនកណ្តុរ
កត្តាពីខាងក្នុង (Intrinsic) គឺជាតំណពូជ ក៏អាចបង្កឲ្យមានជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារបែកគ្រាប់ឈាមក្រហមដូចគ្នា ដែលជំងឺតំណពូជ អាចមានដូចជា ជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារគ្រាប់ឈាមក្រហមរាងដូចកណ្តៀវ (Sickle cell anemia) ឬជំងឺតាលាសឺមៀ (Thalassemia)។
២- ជំងឺនេះកើតឡើងញឹកញាប់ដែរទេ?
ជំងឺគ្រាប់ឈាមក្រហមប្រភេទនេះ ច្រើនកើតលើជនជាតិអាមេរិកស្បែកខ្មៅ ជនជាតិអាស៊ី និងអឺរ៉ុបស្បែកស ហើយអាចកើតលើមនុស្សគ្រប់វ័យ។ តែយើងអាចគ្រប់គ្រង និងកាត់បន្ថយកត្តាប្រឈមបាន។ សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យសម្រាប់ពត៌មានបន្ថែម។
រោគសញ្ញា
៣‑ រោគសញ្ញាមានអ្វីខ្លះ?
ដោយសារជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារបែកគ្រាប់ឈាមក្រហម បង្កដោយមូលហេតុខុសៗគ្នាច្រើន ដូចនេះគ្នាយើងមានជំងឺ អាចនឹងមានរោគសញ្ញាខុសៗ។ តែក៏មានរោគសញ្ញាប្រហាក់ប្រហែលគ្នាមួយចំនួន ដោយរោគសញ្ញា គឺស្រដៀងជំងឺស្លេកស្លាំងផ្សេងៗទៀតដូចជា៖
– រោគសញ្ញាចម្បង៖
- អស់កម្លាំង ខ្សោយ ឬធ្វើអ្វីមិនបានច្រើនដូចមុន
- ស្បែកស្លេកស្លាំង
- ក្តៅខ្លួន
- វង្វេងវង្វាន់
- វិលមុខ
- ឈឺក្បាល។
– រោគសញ្ញាកម្រ៖
- ទឹកនោមខ្មៅ ឬពណ៌ស្រអាប់ខ្លាំង
- ភ្នែក និងស្បែកឡើងលឿង
- បេះដូងមានសំឡេងខុសប្រក្រតី
- បេះដូងលោតញាប់
- អណ្តើករីកធំ
- ថ្លើមរីកធំ។
ជំងឺនេះ អាចមានរោគសញ្ញាផ្សេងទៀតមិនបានរៀបរាប់នៅខាងលើ។ បើបារម្ភពីរោគសញ្ញាណាមួយនោះ សូមទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ។
៤‑ ពេលណាត្រូវទៅជួបពេទ្យ?
បើសិនជាមានសញ្ញាណាមួយ ដូចបានរៀបរាប់ខាងលើ ឬមានសំណួរពាក់ព័ន្ធរោគសញ្ញា សូមប្រឹក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ។ រាងកាយមនុស្សម្នាក់ៗមានលក្ខណៈខុសៗគ្នា អ្វីល្អបំផុតត្រូវជួបគ្រូពេទ្យដើម្បីប្រឹក្សា និងពិនិត្យឲ្យបានទាន់ពេល។
មូលហេតុបង្ក
៥‑ មូលហេតុអ្វីខ្លះបង្កជាជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារបែកគ្រាប់ឈាម?
ខួរឆ្អឹងខ្នង ជាកន្លែងផលិតគ្រាប់ឈាមគ្រប់ប្រភេទ រួមទាំងគ្រាប់ឈាមក្រហមផងដែរ។ ជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារបែកគ្រាប់ឈាម កើតមានឡើងដោយសារខួរឆ្អឹងខ្នង មិនអាចផលិតគ្រាប់ឈាមជំនួសគ្រាប់ឈាមក្រហមដែលបែកបាន។ មូលហេតុធ្វើឲ្យបែកគ្រាប់ឈាមរួមមាន៖
– ជំងឺប្រព័ន្ធការពារប្រឆាំងខ្លួនឯង ដោយទៅបំផ្លាញកោសិកាឈាមក្រហម ព្រោះយល់ខុសថាគ្រាប់ឈាមក្រហមជាមកពីខាងក្រៅ។
– ជំងឺតំណពូជ ប៉ះពាល់ដល់កោសិកាឈាមក្រហម ដូចជា ជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារកោសិកាឈាមក្រហមមានរាងដូចកណ្តៀវ (sickle cell anemia) និងជំងឺតាលាសឺមៀ (Thalassemia)
– ប៉ះពាល់ជាមួយសារធាតុគីមីពុល ថ្នាំ និងសារធាតុពុលនានា
– ឆ្លងរោគ
– កំណកឈាមក្នុងសរសៃឈាមតូចៗ
– បញ្ចូលឈាមមិនត្រូវគ្នា (ខុសប្រភេទឈាម)។
កត្តាប្រឈម
៦‑ កត្តាអ្វីខ្លះនាំឲ្យប្រឈមជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារបែកគ្រាប់ឈាម?
មានកត្តាប្រឈមជាច្រើន បណ្តាលឲ្យយើងកើតជំងឺនេះ ដូចជា៖
– អណ្តើករីកធំ
– រលាកថ្លើម
– ឆ្លងមេរោគ Epstein-Barr virus
– ជំងឺគ្រុនពោះវៀន
– សារធាតុពុលរបស់ E. coli
– មហារីកគ្រាប់ឈាមស
– មហារីកកូនកណ្តុរ
– មានដុំសាច់
– ជំងឺ Lupus
– ជំងឺ Wiskott-Aldrich syndrome
– ជំងឺ HELLP syndrome
ក៏មានថ្នាំមួយទៀត អាចបង្កឲ្យយើងកើតជំងឺនេះ ដូចជា ថ្នាំ Acetaminophen (Tylenol) ថ្នាំអង់ទីប្យូទិក (Penicillin, Ampicillin, Methicillin) ថ្នាំ Chlorpromazine (Thorazine) ថ្នាំ Ibuprofen (Advil, Motrin IB) ថ្នាំ Interferon alfa ថ្នាំ Procainamide, Quinine, Rifampin (Rifadin)។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
រោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាល
ព័ត៌មានទាំងនេះ មិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទជំងឺទេ។ គួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
៧- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ អាស្រ័យលើការប្រវត្តិជំងឺ រោគសញ្ញា ពិនិត្យរាង្គកាយ ដោយគ្រូពេទ្យ នឹងពិនិត្យរកមើលភាពស្លេកស្លាំង ឬស្បែកឡើងលើង។ ពេទ្យក៏អាចស្ទាបពោះមើល តើមានឈឺ ឬអត់ ដែលជាសញ្ញាបង្ហាញថា យើងមានថ្លើមរីកធំ ឬអណ្តើករីកធំ។ ជាមួយគ្នានេះ គ្រូពេទ្យអាចនឹងស្នើសុំពិនិត្យឈាមមួយចំនួនដូចជា៖
– តេស្ត Bilirubin៖ ដើម្បីដឹងពីកម្រិតគ្រាប់ឈាមក្រហមដែលបែក។
– តេស្តហេម៉ូក្លូប៊ីន៖ ដើម្បីដឹងពីកម្រិតគ្រាប់ឈាមក្រហមក្នុងខ្លួន។
– តេស្តមុខងារថ្លើម៖ ដើម្បីរកមើលពីការរីកធំថ្លើម ឬអណ្តើក។
– តេស្តរាប់គ្រាប់ឈាម Reticulocyte៖ ដើម្បីដឹងពីចំនួនគ្រាប់ឈាមក្រហមបានផលិតថ្មី។
បើសិនជាគ្រូពេទ្យគិតថា ជំងឺយើងបង្កមកពីកត្តាខាងក្នុង (Intrinsic anemia) ពេទ្យនឹងយកគ្រាប់ឈាមទៅមើលក្នុងមីក្រូទស្សន៍ ដើម្បីដឹងពីរូបរាង និងទំហំរបស់វា។ មានតេស្តផ្សេងៗទៀត ដើម្បីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារបែកគ្រាប់ឈាមក្រហម ដូចជា តេស្តទឹកនោម (រកមើលឈាមក្នុងទឹកនោម) និងច្រឹបខួរឆ្អឹងទៅពិនិត្យ។
៨‑ ព្យាបាលដោយវិធីណា?
ការព្យាបាល អាស្រ័យទៅលើមូលហេតុ ភាពធ្ងន់ធ្ងរ អាយុ ស្ថានភាពសុខភាព និងភាពធន់ទ្រាំនឹងថ្នាំចំពោះគ្នាយើងម្នាក់ៗ។ វិធីព្យាបាលជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារបែកគ្រប់ឈាមក្រហម ជាទូទៅមានដូចជា៖
– បញ្ចូលឈាម៖ ដើម្បីបង្កើនចំនួនគ្រាប់ឈាមក្រហមឲ្យបានរហ័សទៅក្នុងឈាមវិញ។
– IVIG៖ ជាវិធីព្យាបាលដោយការបញ្ចូល Immunoglobulin តាមសរសៃវែន ទៅក្នុងចរន្តឈាម ដើម្បីបន្ថយសកម្មភាពរបស់ប្រព័ន្ធការពារក្នុងខ្លួន នៅពេលវាជាមូលហេតុធ្វើបែកគ្រាប់ឈាម។ គ្រូពេទ្យ នឹងឲ្យថ្នាំប្រឆាំងប្រព័ន្ធការពារឲ្យយើងប្រើផងដែរ។
– ថ្នាំ Corticosteroids៖ បើសិនជាការបែកគ្រាប់ឈាមបណ្តាលមកពីប្រព័ន្ធការពារខ្លួនឯងនោះ ប្រើប្រាស់ថ្នាំនេះ នឹងក្លាយជាជម្រើសក្នុងការព្យាបាល។
– វះកាត់៖ ក្នុងករណីធ្ងន់ធ្ងរ យើងនឹងត្រូវកាត់អណ្តើកចេញ ដោយសារវាជាកន្លែងកោសិកាឈាមក្រហមត្រូវបានបំផ្លាញ។ ដូចនេះពេលកាត់អណ្តើកចេញហើយ ការបែកគ្រាប់ឈាមក្រហមនឹងយឺតជាងមុន។ វិធីព្យាបាលនេះ ធ្វើឡើងក្នុងករណី ការប្រើប្រាស់ថ្នាំប្រឆាំងប្រព័ន្ធការពារ និងថ្នាំ Corticosteroids មិនបានផល។
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ
៩- ទម្លាប់រស់នៅ
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ និងវិធីព្យាបាលនៅផ្ទះ អាចជួយបង្ការ និងគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺបាន។
ក្នុងករណីមានសំណួរ ឬមន្ទិលសង្ស័យជុំវិញបញ្ហាសុខភាពអ្នក ជម្រើសល្អបំផុត សូមពិគ្រោះ និងប្រឹក្សាយោបល់ផ្ទាល់ជាមួយពេទ្យជំនាញ។ Hello Health Groupមិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕
ក្នុងករណីមានសំណួរ ឬមន្ទិលសង្ស័យជុំវិញសុខភាពអ្នក ជម្រើសល្អបំផុត សូមពិគ្រោះ និងប្រឹក្សាយោបល់ផ្ទាល់ជាមួយពេទ្យជំនាញ។ Hello Health Group និង “Hello គ្រូពេទ្យ” មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕
