និយមន័យ

១- អ្វីទៅជាជំងឺហឺតដែលបង្កពីការហាត់ប្រាណ?

ជំងឺហឺតពេលហាត់ប្រាណជាជំងឺហឺតដែលជំរុញមកពីលំហាត់ប្រាណធ្ងន់ៗ និងយូរពេក ឬការធ្វើការបន្ថែមខ្លាំងពេក។ ភាគច្រើនអ្នកដែលកើតហឺតរ៉ាំរៃតែងចេញសញ្ញាហឺតពេលកំពុងហាត់ប្រាណ។ យ៉ាងណាមិញអ្នកដែលមិនមានជំងឺហឺតក៏អាចលេចចេញសញ្ញាទាំងនោះពេលហាត់ប្រាណដូចគ្នាដែរ។

២- តើវាកើតឡើងញឹកញាប់ប៉ុណ្នា?

សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យដើម្បីព័ត៌មានលម្អិត។

រោគសញ្ញា

៣- តើជំងឺហឺតពេលហាត់ប្រាណមានសញ្ញាអ្វីខ្លះ?

ជំងឺហឺតពេលហាត់ប្រាណនឹងបង្ហាញឡើងពេលកំពុងតែហាត់ប្រាណឬ ២ទៅ៣នាទីក្រោយហាត់ប្រាណដែលអាចមានរយៈពេលដល់ទៅ ៣០នាទី ឬយូរជាងនេះប្រសិនជាគ្មានការព្យាបាល។

សញ្ញាដែលទងសួតត្បៀតតូចពេលកំពុងហាត់ប្រាណមានដូចជា៖

ក្អក
កណ្តាស់
ដកដង្ហើមផុតៗ
តឹងឬឈឺដើមទ្រូង
ហត់ខ្លាំងពេលកំពុងហាត់
លទ្ធផលហាត់មិនសូវល្អដូចមុន
មានអារម្មណ៍ថាខ្លួនមិនស្អាតទោះបីជារាងរឹងមាំ
គេចពីសកម្មភាពរាងកាយនានា (សញ្ញាដំបូងចំពោះក្មេងៗ)

ក៏នៅមានសញ្ញាផ្សេងទៀតដែលមិនបានរៀបរាប់នៅខាងលើ វិធីដែលល្អគឺត្រូវជួបពិភាក្សារជាមួយគ្រូពេទ្យចំពោះបញ្ហានេះ។

អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖ ជំងឺហឺតលើក្មេងៗ មានអាការៈ រោគសញ្ញាម៉េចខ្លះ?

៤- តើខ្ញុំគួរទៅជួបពេទ្យនៅពេលណា?

បើយើងមានសញ្ញាដូចដែលបានរៀបរាប់ខាងលើឬមានចម្ងល់បន្ថែមសូមទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ។ ម្យ៉ាងទៀតមនុស្សគ្រប់រូបពុំមានរោគសញ្ញាដូចៗគ្នាទេ វិធីដែលល្អគឺត្រូវទៅពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ។

ប្រសិនជារោគសញ្ញាកាន់តែខ្លាំងឡើង សូមប្រញាប់ស្វែងរកការសង្រ្គោះបន្ទាន់៖

ដង្ហក់ឬកណ្តាស់កាន់តែខ្លាំងឡើងៗលឿនៗ

មិនធូរស្រាលទោះបីជាបាញ់ថ្នាំហឺតហើយក៏ដោយ

អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖ មកដឹងហឺតមួយប្រភេទទៀត ហៅថាក្អកហឺត

មូលហេតុ

៥- តើជំងឺហឺតពេលហាត់ប្រាណបណ្តាលមកពីមូលហេតុអ្វីខ្លះ?

ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រកំពុងតែស្រាវជ្រាវបន្ថែមរកមូលហេតុនៃការត្បៀតទងសួតដោយសារហាត់ប្រាណនេះនៅឡើយទេ។ វាអាចមានមូលហេតុលើសពីដំណើរការជីវសាស្ត្រតែមួយទៀត។ គេបានដឹងថាអ្នកមានបញ្ហានេះដោយសារតែវកម្រិតហាត់ប្រាណធ្ងន់បណ្តាលឲ្យមានការកំរើកម៉ូលេគុលខ្លាំងដែលនាំឲ្យរលាកនិងកើនឡើងការផលិតស្លេស្មក្នុងផ្លូវដង្ហើម។

អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖ ការងារមួយចំនួន អាចបង្កឲ្យមានអត្រាកើតជំងឺហឺតខ្ពស់ជាងការងារផ្សេង

កត្តាប្រឈម

៦- តើកត្តាអ្វីខ្លះដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំប្រឈមនឹងជំងឺហឺតបេលហាត់ប្រាណ?

កត្តាប្រឈមនិងជំរុញមានដូចជា៖

ខ្យល់ត្រជាក់
ខ្យល់ស្ងួត
ខ្យល់កខ្វក់
ខ្យល់មានក្លិនផ្កាច្រើន
ជាតិក្លរក្នុងអាងទឹក
ជាតិគីមីប្រើក្នុងកន្លែងលេងស្គីទឹកកក
ការឆ្លងមេរោគផ្លូវដង្ហើមឬជំងឺសួត
សកម្មភាពផ្លូវដង្ហើមរយៈពេលវែងដូចជា រត់ផ្លូវឆ្ងាយ ហែលទឹក ឬលេងបាល់ទាត់។

អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖ ប្រយ័ត្នកុំលេងសើច! អាលែកហ្ស៊ីច្រមុះ អាចធ្វើឲ្យកើតហឺត

ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យនិងព្យាបាល

ព័ត៌មានទាំងនេះមិនអាចប្រើជំនួសដំបូន្មានផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្របានទេ។ សូមទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យដើម្បីទទួលបានព័ត៌មានលម្អិត។

៧- តើគេធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យតាមរបៀបណា?

បន្ថែមលើសំនួរទាក់ទងនឹងសញ្ញារបស់យើង គ្រូពេទ្យនឹងធ្វើតេស្តដើម្បីដឹងមុខងារដំណើរការសួតនិងទាត់ចោលនូវមូលហេតុផ្សេងដែលបណ្តាលឲ្យយើងមានសញ្ញាទាំងនោះ។

តេស្តមើលដំណើរការសួតធម្មតា

គ្រូពេទ្យនឹងធ្វើតេស្តវាស់ចង្វាក់ដង្ហើម (spirometry test) ដើម្បីដឹងថាពេលអត់ហាត់ប្រាណសួតយើងសំណើរការល្អប៉ុនណា។ ឧបករណ៍ spirometer វាស់បរិមាណខ្យល់ដែលយើងដកចូល បរិមាណខ្យល់ដកចេញ និងល្បៀនដកដង្ហើមចេញ។

បន្ទាប់ពីនោះគ្រូពេទ្យនឹងឲ្យយើងហឺតថ្នាំដើម្បីបើកទងសួត (bronchodilator) រួចធ្វើតេស្តម្តងទៀត។ គ្រូពេទ្យនឹងប្រៀបធៀបលទ្ធផលទាំងពីរដើម្បីដឹងថា Bronchodilator ជួយសម្រួលខ្យល់ដង្ហើមយើងឬអត់។ ការមើលមុខងារដំបូងរបស់សួតសំខាន់ណាស់ក្នុងការទាត់ចោលមូលហេតុសង្ស័យផ្សេងក្រៅពីជំងឺហឺត។

តេស្តពេលហាត់ប្រាណ

អ្នកជំងឺត្រូវរត់លើម៉ាស៊ីនឬលើកឧបករណ៍ផ្សេងៗដែលធ្វើឲ្យមានឥទ្ធិពលលើចង្វាក់ដង្ហើម។ លំហាត់ប្រាណត្រូវតែធ្ងន់គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីភ្ញោចសញ្ញាឲ្យចេញមកបាន។ បើចាំបាច់អ្នកត្រូវឡើងជណ្តើរមែនទែនទៀតផង។

តេស្តចង្វាក់ដង្ហើម (Spirometry) មុននិងក្រោយអាចបង្ហាញពីការត្បៀតទងសួតបាន។

តេស្តផ្សេងៗទៀត

ដូចជាតេស្តដកដង្ហើមចូលអាចភ្ញោចសញ្ញាឲ្យលេចចេញមកបានដូចពេលហាត់ប្រាណដែរ។ បើសិនជាផ្លូវដង្ហើមយើងឆ្លើយតបនឹងរំញោច តេស្តគួរតែមានលទ្ធផលដូចពេលហាត់ប្រាណអ៊ីចឹង។

តេស្តទាំងនោះរួមមាន៖

តេស្ត Methacholine៖ ប្រើសារធាតុស្រូបដែលមានប្រតិកម្មជាមួយកោសិកាសាច់ដុំអចន្ទៈក្នុងផ្លូវដង្ហើមនាំឲ្យត្បៀតទងសួត។
តេស្ត Eucapnic voluntary hyperventilation (EVH)៖ ស្រូបខ្យល់ស្ងួតលាយឡំដោយ អុកស៊ីសែន កាបូនឌីអុកស៊ីត នីត្រូសែនដែលភ្ងោចឲ្យដកដង្ហើមពិបាក។
តេស្ត Mannitol៖ ស្រូបយកម្ស៉ៅស្ងួតដែលជំរុញឲ្យបាត់បង់ជាតិទឹកក្នុងផ្លូវដង្ហើម និងរំញោចសកម្មភាពម៉ូលេគុលគ្រប់គ្រងការរលាក បណ្តាលឲ្យទងសួតរួមតូចចំពោះអ្នកងាយប្រតិកម្ម។

ការទាត់ចោលមូលហេតុផ្សេង

ស្ថានភាពទាំងនោះមានដូចជា

ខូចមុខងារបំពង់សម្លេង
អាលែកហ្ស៊ី
ជំងឺសួត
ចង្វាក់បេះដូងលោតមិនទៀង (arrhythmia) និងជម្ងឺបេះដូងផ្សេងទៀត
ជំំងឺច្រាលទឹកក្រពះ

អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖ បើពេលហាត់ប្រាណ ប្រទះអាការៈទាំងនេះ ត្រូវប្រយ័ត្នផង!

៨- តើគេព្យាបាលវាដោយរបៀបណា?

គ្រូពេទ្យនឹងចេញវេជ្ជបញ្ជារផ្ដល់ថ្នាំសម្រាប់ប្រើមុនហាត់ប្រាណ ឬប្រើប្រចាំថ្ងៃ។

ថ្នាំប្រើមុនហាត់ប្រាណ

គេប្រើថ្នាំនេះដើម្បីបង្ការកុំឲ្យទងសួតរួមតូច។ សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យដើម្បីដឹងចន្លោះពេលដែលត្រូវប្រើថ្នាំ។ ថ្នាំទាំងនោះរួមមាន៖

Short-acting beta agonists (SABAs) គឺជាថ្នាំហិតសម្រាប់បើកផ្លូវដង្ហើមដែលគេប្រើញឹកញាប់ជាងគេនិងមានប្រសិទ្ធភាព គេប្រើវាមុនពេលហាត់ប្រាណ។ គេមិនណែនាំឲ្យប្រើ SABA ជារៀងរាល់ថ្ងៃនោះទេព្រោះវាអាចមានឥទ្ធពលរំខាន។ ថ្នាំ albuterol (ProAir HFA, Proventil HFA, Ventolin HFA), levalbuterol (Xopenex HFA) និង pirbuterol (Maxair).
Ipratropium (Atrovent HFA) ជាថ្នាំសម្រួលផ្លូវដង្ហើមដែលមានប្រសិទ្ធភាពចំពោះអ្នកជំងឺខ្លះ។ ថ្នាំប្រភេទនេះខ្លះអាចប្រើជាមួយម៉ាស៊ីនឆ្ពង់។

ថ្នាំប្រើប្រចាំថ្ងៃរយៈពេលវែង

ថ្នាំនេះអាចប្រើផ្សំជាមួយថ្នាំមុនពេលហាត់ប្រាណបានចំពោះអ្នកជំងឺហឺតរ៉ាំរៃ ឬដើម្បីគ្រប់គ្រងជំងឺពេលដែលថ្នាំមុនពេលហាត់ប្រាណមិនអាចគ្រប់គ្រងបាន។ ថ្នាំទាំងនេះរួមមាន៖

ថ្នាំហិត corticosteroids ជួយសម្រួលការរលាកក្នុងផ្លូវដង្ហើម។ យើងត្រូវប្រើវាពី ២ទៅ៤សប្តាហ៍ ដើម្បីទទួលបានប្រសិទ្ធភាព។ ថ្នាំទាំងនោះមានដូចជា fluticasone (Flovent Diskus, Flovent HFA), budesonide (Pulmicort Flexhaler), mometasone (Asmanex Twisthaler) និង beclomethasone (Qvar)។
ថ្នាំហិតផ្សំដែលមាន corticosteroid និង long-acting beta agonist (LABA) ជាថ្នាំបើកផ្លូវដង្ហើម។ ទោះបីជាត្រូវប្រើវាជារៀងរាល់ថ្ងៃក៏ដោយក៏គ្រូពេទ្យណែនាំឲ្យប្រើវាមុនពេលហាត់ប្រាណដែរ។ វាមានដូចជា fluticasone និង salmeterol (Advair Diskus), budesonide និង formoterol (Symbicort) ហើយនឹង mometasone និង formoterol (Dulera).
Leukotriene modifiers ជាថ្នាំគ្រាប់ដែលប្រឆាំងនឹងការរលាក។ គេអាចប្រើវាមុនពេលហាត់ប្រាណបានបើប្រើយ៉ាងតិចមុន ២ម៉ោង។ វាមានដូចជា montelukast (Singulair), zafirlukast (Accolate) និង zileuton (Zyflo, Zyflo CR)។ ផលរំខានរបស់វាមានការផ្លាស់ប្តូរអាកប្បកិរិយានិងអារម្មណ៍ មានគំនិតចង់សម្លាប់ខ្លួន។ សូមប្រញាប់ទៅជួបគ្រូពេទ្យប្រសិនជាអ្នកមានសញ្ញារំខានទាំងនេះ។

ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ

៩- តើការប្ដូររបៀបរស់នៅនិងការព្យាបាលនៅផ្ទះអ្វីខ្លះដែលអាចគ្រប់គ្រងជំងឺនេះបាន?

វិធីខាងក្រោមនេះអាចជួយសម្រួលស្ថានភាពជំងឺយើងបានខ្លះ៖

ពត់ពែនខ្លួនឲ្យបាន ១០នាទី មុនចាប់ផ្តើមហាត់ប្រាណ
ដកដង្ហើមក្នុងច្រមុះមុនសិនដើម្បីកំដៅនិងផ្សើមខ្យល់មុនស្រូបចូលសួត
ពាក់ម៉ាស់ ឬកន្សែងបង់កពេលហាត់ប្រាណ ជាពិសេសពេលត្រជាក់ ក្តៅខ្លាំង។
បើយើងអាលែកហ្ស៊ីនឹងអ្វីមួយ សូមជៀសពីវាដូចជាផ្កាដែលធ្វើឲ្យយើងប្រតិកម្មជាដើម។
កុំហាត់ធ្ងន់ៗពេកបើយើងផ្តាសាយឬហើយជំងឺផ្លូវដង្ហើម។
ហាត់ប្រាណដើម្បីរាងកាយរឹងមាំនិងផ្លូវដង្ហើមល្អ។

នៅសាលារៀន

សូមនិយាយជាមួយគ្រូពេទ្យដើម្បីរៀបគំរោងការពារពេលដែលកូនយើងមានជំងឺនេះ។ សូមសរសេរប្រាប់គ្រូបន្ទុកថ្នាក់ គិលានុបដ្ឋាកយិកា និងគ្រូកីឡារៀបរាប់ពីដំណាក់កាលដែលត្រូវធ្វើពេលដែលក្មេងចេញសញ្ញាម្តងៗ។

ក្នុងករណីមានសំណួរ ឬមន្ទិលសង្ស័យជុំវិញសុខភាពអ្នក ជម្រើសល្អបំផុត សូមពិគ្រោះ និងប្រឹក្សាយោបល់ផ្ទាល់ជាមួយពេទ្យជំនាញ។ Hello Health Group មិនចេញ វេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕

Exercise-induced asthma (ជំងឺហឺតកើត​ពេល​ហាត់ប្រាណ)

និយមន័យ

១- អ្វី​ទៅ​ជា​ជំងឺ​ហឺត​ដែល​បង្ក​ពីការ​ហាត់​ប្រាណ?

២- តើ​វា​កើត​ឡើង​ញឹកញាប់​ប៉ុណ្នា?

រោគ​សញ្ញា

៣- តើ​ជំងឺ​ហឺត​ពេលហាត់​ប្រាណ​មាន​សញ្ញា​អ្វី​ខ្លះ?

៤- តើខ្ញុំគួរទៅជួប​ពេទ្យ​នៅពេលណា?

មូលហេតុ

៥- តើ​ជំងឺហឺតពេល​ហាត់​ប្រាណ​បណ្តាល​មក​ពី​មូលហេតុ​អ្វី​ខ្លះ?

កត្តាប្រឈម

៦- តើ​កត្តា​អ្វី​ខ្លះ​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យខ្ញុំ​ប្រឈម​នឹងជំងឺ​ហឺត​បេល​ហាត់ប្រាណ​?

ការ​ធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យនិងព្យាបាល

៧- តើ​គេ​ធ្វើ​រោគ​វិនិច្ឆ័យ​តាម​របៀប​ណា?

៨- តើ​គេព្យាបាល​វា​ដោយ​របៀប​ណា?