និយមន័យ
១- អ្វីជាការលាងឈាម?
តម្រងនោម គឺជាសរីរាង្គមួយគូ មានទំហំប៉ុនក្តាប់ដៃ ស្ថិតនៅអមសងខាងឆ្អឹងខ្នង មានមុខងារច្រោះកាកសំណល់ចេញពីឈាម។ នៅពេលតម្រងនោមដំណើរការមិនប្រក្រតី ការលាងឈាម ត្រូវធ្វើដើម្បីជំនួសមុខងារតម្រងនោម ហៅថាជាភាសាបច្ចេកទេស Kidney Dialysis ខណៈការលាងឈាម មានច្រើនវិធីដូចជា៖
– លាងប្រព័ន្ធឈាម (Hemodialysis)៖ ឈាមច្រោះតាមប្រព័ន្ធច្រោះ និងម៉ាស៊ីនច្រោះឈាម។
– លាងក្នុងស្រោមពោះ (Peritoneal dialysis)៖ ឈាមត្រូវគេច្រោះនៅក្នុងរាងកាយ បន្ទាប់ពីបញ្ចូលទឹកសម្អាតពិសេសក្នុងពោះ។
បច្ចុប្បន្ន មានការកើនឡើងចំនួនអ្នកជំងឺជុំវិញពិភពលោក ទាំងប្រុស ទាំងស្រី ដែលកើតជំងឺតម្រងនោម ហើយចាំបាច់ត្រូវលាងឈាម។
២- ហេតុអ្វីចាំបាច់ត្រូវលាងឈាម?
បើតម្រងនោមដំណើរការមិនប្រក្រតី ឧទាហរណ៍ មានជំងឺតម្រងនោមរ៉ាំរ៉ៃ (ខូចតម្រងនោម) ដូច្នេះតម្រងនោមមិនអាចច្រោះឈាមបានល្អ ធ្វើឲ្យកាកសំណល់ និងសារធាតុពុលកើនឡើងក្នុងរាងកាយ អាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ ហើយបើមិនព្យាបាល អាចប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិត។ ការលាងឈាម ក្នុងគោលដៅតែមួយគត់ គឺច្រោះកាកសំណល់ផ្សេងៗចេញពីឈាម។ ផ្អែកលើកត្តាខាងក្រោម ពេទ្យនឹងប្រាប់ពេលណាយើងត្រូវធ្វើការលាងឈាម៖
– សុខភាពទូទៅ
– មុខងារតម្រងនោម
– រោគសញ្ញា
– គុណភាពជីវិត
– តម្រូវការផ្ទាល់ខ្លួន។
យើងអាចកត់សម្គាល់រោគសញ្ញាខូចតម្រងនោម (កើនជាតិពុលក្នុងឈាម) ដូចជា ចង់ក្អួត ក្អួត ហើម និងអស់កម្លាំង។ គ្រូពេទ្យនឹងប្រើអត្រាកម្រិតច្រោះឈាម (eGFR) ដើម្បីវាស់ពីមុខងារតម្រងនោម ហើយអត្រាកម្រិតច្រោះឈាម (eGFR) គឺអាចគណនា លទ្ធផលក្រេអាទីនីន (Creatinine) នៅក្នុងឈាម តាមរយៈកត្តា ភេទ អាយុ និងកត្តាផ្សេងៗ។
កត្តាប្រឈម
៣- លាងឈាមបង្កឲ្យមានកត្តាប្រឈមអ្វីខ្លះ?
ទោះបីការលាងឈាមតាមការលាងប្រព័ន្ធឈាម (Hemodialysis) និងការលាងក្នុងស្រោមពោះ (Peritoneal dialysis) វិធីព្យាបាលអាចជួយជីវិតក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែវិធីនេះក៏មានកត្តាប្រឈមដូចគ្នា។
– លាងក្នុងស្រោមពោះ៖ អាចបង្កមេរោគនៅជុំវិញកន្លែងដាក់ទុយោចូលក្នុងពោះ។ ឧទាហរណ៍ អ្នកជំងឺអាចកើតជំងឺរលាកស្រោមពោះ ចម្លងមេរោគក្នុងជញ្ជាំងពោះ ជាដើម បន្ទាប់ពីដាក់ទុយោ។ កត្តាប្រឈមផ្សេងទៀត ពាក់ព័ន្ធការលាងឈាម មានដូចជា៖
- សាច់ដុំពោះចុះខ្សោយ
- កើនឡើងជាតិស្ករក្នុងឈាម
- ឡើងគីឡូ
– លាងឈាមដោយប្រព័ន្ធចម្រោះ (Hemodialysis)៖ វិធីលាងឈាមបែបនេះ ទោះបីជាទំនើបក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែកត្តាប្រឈមនៅតែមាន ដូចជា៖
- សម្ពាធឈាមធ្លាក់ចុះ
- ស្លេក ឬខ្វះគ្រាប់ឈាមក្រហម
- រមួលសាច់ដុំ
- គេងមិនលក់
- រមាស់
- លើសជាតិប៉ូតាស្យូមក្នុងឈាម
- ជំងឺបាក់ទឹកចិត្ត
- រលាកស្រោមបេះដូង ជាការរលាកស្រទាប់នៅជុំវិញបេះដូង
បើមានរោគសញ្ញាទាំងនេះអំឡុងពេលលាងឈាម ត្រូវប្រាប់គ្រូពេទ្យជាបន្ទាន់។ អ្នកលាងឈាមរយៈពេលយូរ ប្រឈមកើតជំងឺផ្សេងទៀត ដូចជាជំងឺ Amyloidosis ។ ជំងឺនេះកើតឡើងពេលដែលប្រូតេអ៊ីន Amyloid ផលិតនៅក្នុងខួរឆ្អឹង ហើយកកនៅក្នុងតម្រងនោម ថ្លើម បេះដូង និងសរីរាង្គផ្សេងទៀត។ សំខាន់បំផុត យើងត្រូវយល់ពីកត្តាប្រឈម និងផលវិបាកមុនពេលសម្រេចចិត្តលាងឈាម ហើយបើមានចម្ងល់ អាចពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញ សម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
ដំណើរការលាងឈាម
៤- ត្រូវត្រៀមអ្វីខ្លះ មុនពេលលាងឈាម?
ការត្រៀមខ្លួនដើម្បីលាងឈាមដំបូង អាចចាប់ផ្តើម ៤-៥ អាទិត្យ ទៅរាប់ខែ មុនពេលលាងឈាមចូលមកដល់។
៥- មានអ្វីកើតឡើងអំឡុងពេលលាងឈាម?
លាងឈាម គឺជាការជួយជីវិតដោយម៉ាស៊ីនពិសេស ដើម្បីច្រោះចេញកាកសំណល់ ជាតិពុល អំបិល និងសារធាតុរាវ ដែលលើសពីក្នុងឈាម ដើម្បីរក្សាតុល្យភាពឈាមឲ្យនៅល្អជានិច្ច។ ការលាងឈាម ធ្វើឡើងដើម្បីជំនួសមុខងារសំខាន់ៗរបស់តម្រងនោម នៅពេលតម្រងនោមមិនអាចបំពេញមុខងារតទៅទៀត។
– លាងឈាមតាមប្រព័ន្ធចម្រោះ (Hemodialyzer)៖ វិធីលាងឈាមមួយនេះ គឺពេញនិយមជាងគេ ដោយប្រើប្រព័ន្ធចម្រោះឈាម (Hemodialyzer) អាចហៅបានថា ជាតម្រងនោមសិប្បនិម្មិត ដើម្បីច្រោះចេញកាកសំណល់ និងសារធាតុគីមីពីក្នុងឈាម។
ដើម្បីងាយស្រួលចូលក្នុងចរន្តឈាម គ្រូពេទ្យនឹងវះកាត់បង្កើតសរសៃឆ្លងកាត់ អាចឲ្យឈាមមួយចំនួនធំឆ្លងកាត់រាងកាយអំឡុងពេលលាងឈាម ដើម្បីច្រោះ និងសម្អាត ជាតិពុល។ លាងឈាមតាមប្រព័ន្ធចម្រោះឈាម ត្រូវការពេលប្រហែល ៣-៥ ម៉ោង ហើយអាចលាង ៣ ដង/អាទិត្យ។ ទោះបីជាការលាងឈាម អាចធ្វើក្នុងរយៈពេលខ្លី ឬញឹកញាប់ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែការលាងឈាមភាគច្រើន ត្រូវធ្វើនៅមន្ទីរពេទ្យ គ្លីនិក ឬមជ្ឈមណ្ឌលលាងឈាម ហើយរយៈពេលព្យាបាល អាស្រ័យលើទំហំរាងកាយ និងបរិមាណកាកសំណល់ជាតិពុល។
– លាងឈាមក្នុងស្រោមពោះ (Peritoneal Dialysis)៖ ជាវិធីលាងឈាមក្នុងស្រោមពោះ រួមទាំងការវះកាត់ដាក់ទុយោក្នុងពោះ។ អំឡុងដំណើរការ សារធាតុរាវពិសេស ហៅថា Dialysate ត្រូវពេទ្យបង្ហូរចូលក្នុងពោះ ដើម្បីចាប់យកកាកសំណល់ពីប្រព័ន្ធឈាម ហើយបញ្ចេញពីក្នុងពោះ។ មានប្រភេទផ្សេងៗនៃការលាងឈាមតាមស្រោមពោះ ប៉ុន្តែសំខាន់ជាងគេ វិធីលាងឈាម ជាភាសាបច្ចេកទេស Continuous ambulatory peritoneal dialysis និងContinuous cycler-assisted peritoneal dialysis។
- Continuous ambulatory peritoneal dialysis៖ ស្រោមពោះត្រូវបង្ហូរទឹកចូល និងបង្ហូរចេញមកវិញច្រើនដងរៀងរាល់ថ្ងៃ។
- Continuous cycler-assisted peritoneal dialysis៖ ប្រើម៉ាស៊ីនដើម្បីបង្ហូរទឹកចូល និងចេញពីពោះ ដែលធ្វើជាទូទៅនៅពេលយប់ អំឡុងពេលគេង។
ការលាងឈាមតាមស្រោមពោះ (Peritoneal dialysis) អាចធ្វើនៅផ្ទះ ហើយគ្រូពេទ្យ នឹងបង្រៀនពីរបៀបលាងឲ្យយើងដឹង។ បើមានចម្ងល់អាចប្រឹក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ ឬគ្រូពេទ្យវះកាត់បន្ថែម។
ថែទាំក្រោយលាងឈាម
៦- មានអ្វីកើតឡើងក្រោយលាងឈាម?
បើឈប់លាងឈាម តម្រងនោមនឹងខូចបន្តទៀត យើងមិនអាចរស់បានទេ បើគ្មានតម្រងនោមនៅល្អ សូម្បីខូចតែមួយក៏ដោយ ត្រូវធ្វើការផ្លាស់់ប្តូរតម្រងនោម បើមិនប្តូរតម្រងនោម ចាំបាច់ត្រូវលាងឈាមពេញមួយជីវិត។
ត្រូវប្រឹក្សាជាមួយអ្នកជំនាញខាងអាហារ ដើម្បីបង្កើនថាមពលចំណីអាហារ ជួយឲ្យសុខភាពប្រសើរ ហើយការហាត់ប្រាណទៀងទាត់ក៏អាចជួយបានដូចគ្នា។ បើនឿយហត់ ហើយត្រូវលាងឈាម អាចពិបាកក្នុងការហាត់ប្រាណ ប៉ុន្តែបើព្យាយាម យើងនៅតែអាចធ្វើបាន។ ហាត់ប្រាណស្រូបខ្យល់បរិសុទ្ធ ដូចជា ជិះកង់ រត់ ដើរ ឬហែលទឹក គឺល្អបំផុត ខណៈគ្រូពេទ្យនឹងណែនាំពីលំហាត់ប្រាណសក្តិសមសម្រាប់យើង។ បញ្ហាឡើងគីឡូ ជាផលវិបាកមកពីលាងឈាមតាមស្រោមពោះ បើបារម្ភពីការឡើងគីឡូច្រើនពេក អាចប្រាប់ក្រុមអ្នកលាងឈាម ដើម្បីឲ្យគេអាចណែនាំអាហារ និងការធ្វើលំហាត់ប្រាណ ចៀសវាងការញ៉ាំអាហារសម្រកទម្ងន់ ដែលសម្រកគីឡូលឿន អាចប៉ះពាល់ដល់រាងកាយ និងអាចឲ្យឈឺ។
៧- ផលវិបាកក្រោយលាងឈាមមានអ្វីខ្លះ?
ទាំងវិធីលាងឈាមតាមប្រព័ន្ធឈាម (Hemodialysis) និងលាងឈាមតាមស្រោមពោះ (Peritoneal Dialysis) សុទ្ធតែមានផលវិបាក។ ជាធម្មតា យើងនឹងមានអារម្មណ៍ល្ហិតល្ហៃបណ្តាលមកពី៖
– បាត់បង់មុខងារតម្រងនោម
– រងឥទ្ធិពលដោយសារលាងឈាមលើរាងកាយ
– អត់ឃ្លានអាហារ
– ស្រ្តេស និងថប់បារម្ភ (មនុស្សភាគច្រើនជួបប្រទះ)
– សម្ពាធឈាមធ្លាក់ចុះ
– ឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម
– ក្តៅខ្លួន ៣៨ អង្សារសេ ឬខ្ពស់ជាង
– រមួលសាច់ដុំ
– រមាស់ស្បែក
– ពិបាកគេងលក់
– ឈឺឆ្អឹង និងសន្លាក់
– បាត់បង់ចំណង់ផ្លូវភេទ និងអសមត្ថភាពផ្លូវភេទ
– ស្ងួតមាត់
– ជំងឺថប់បារម្ភ។
ផលវិបាកបណ្តាលមកពីការលាងឈាមតាមស្រោមពោះ៖
– រលាកស្រោមពោះដោយសារបាក់តេរី
– ក្លន
– ឡើងគីឡូ។
ក្នុងករណីមានសំណួរ ឬមន្ទិលសង្ស័យជុំវិញសុខភាពអ្នក ជម្រើសល្អបំផុត សូមពិគ្រោះ និងប្រឹក្សាយោបល់ផ្ទាល់ជាមួយពេទ្យជំនាញ។ Hello Health Group មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ។
[embed-health-tool-bmi]
