និយមន័យ
១- អ្វីទៅជាមហារីកគ្រាប់ឈាមសលើកុមារ?
មហារីកគ្រាប់ឈាមសលើកុមារ ជាភាសាបច្ចេកទេស Childhood Leukemia ដែលពាក្យ Leukemia សំដៅលើជំងឺមហារីកគ្រាប់ឈាមស អាចហៅថា Leukocytes or WBCs។ នៅពេលកើតជំងឺនេះ ចំនួនកោសិកាគ្រាប់ឈាមសផលិតនៅក្នុងខួរឆ្អឹង គឺមានភាពមិនប្រក្រតី។ កោសិកាមិនប្រក្រតីទាំងនេះ នៅពេញក្នុងខួរឆ្អឹង និងចូលទៅក្នុងចរន្តឈាម ប៉ុន្តែពួកវាមិនអាចការពាររាងកាយប្រឆាំងជំងឺបានទេ ពីព្រោះគ្រាប់ឈាមសទាំងនោះ ជាកោសិកាខូច។
នៅពេលមហារីកគ្រាប់ឈាមសបន្តវិវត្តកាន់តែខ្លាំងឡើង មហារីកទៅរំខានដំណើរការផលិតគ្រាប់ឈាមក្នុងរាងកាយ ដូចជា គ្រាប់ឈាមក្រហម និងប្លាកែត នាំឲ្យក្មេងមានជំងឺស្លេកស្លាំង និងបញ្ហាហូរឈាម។ លើសពីនេះ មហារីកនឹងបង្កើនកត្តាប្រឈមការបង្ករោគ ដោយសារឈាមសខូចខាតទាំងនោះ។
ជាទូទៅ មហារីកប្រភេទនេះ ត្រូវគេបែងចែកជា ២ ទម្រង់ គឺស្រួចស្រាវ (វិវត្តលឿន) និងទម្រង់រ៉ាំរ៉ៃ (វិវត្តយឺត) ហើយចំពោះក្មេង ច្រើនតែស្ថិតក្នុងទម្រង់ស្រួចស្រាវ។ ជំងឺនេះបែងចែកជា Acute lymphoblastic leukemia (ALL) និង Acute myeloid leukemia (AML) អាស្រ័យលើប្រភេទគ្រាប់ឈាមស គេហៅថា Lymphyocytes ឬ Myelocytes មានទំនាក់ទំនងនឹងប្រព័ន្ធភាពស៊ាំ។
២- កើតឡើងញឹកញាប់ប៉ុនណា?
មួយភាគបី ក្នុងចំណោមក្មេងៗ និងក្មេងជំទង់កើតជំងឺមហារីក គឺជាមហារីកប្រភេទនេះ។ មហារីកគ្រាប់ឈាមសភាគច្រើន ជាប្រភេទ Acute lymphocytic leukemia (ALL)។ ករណីសេសសល់ដទៃទៀត ទើបជាប្រភេទ Acute myeloid leukemia (AML)។ យ៉ាងណា មហារីកគ្រាប់ឈាមសលើកុមារ កម្រកើតមានណាស់។ គប្បីពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
រោគសញ្ញា
៣- មហារីកគ្រាប់ឈាមសលើកុមារមានរោគសញ្ញាអ្វីខ្លះ?
រោគសញ្ញាទូទៅមានដូចជា៖
– ដោយសារគ្រាប់ឈាមសប្រឆាំងជាមួយមេរោគខូច ដូច្នេះក្មេងមានមហារីកគ្រាប់ឈាមស មានអត្រាបង្ករោគដោយវីរុស និងបាក់តេរីច្រើនជាងធម្មតា។ ក្មេងអាចមានសភាពស្លេកស្លាំង ដោយសារតែគ្រាប់ឈាមសដែលខូច ប៉ះពាល់ដំណើរការផលិតគ្រាប់ឈាមក្រហមមានអុកស៊ីហ្សែនក្នុងខួរឆ្អឹង ជាហេតុធ្វើឲ្យក្មេងស្លេកស្លាំង និងអស់កម្លាំងខុសធម្មតា ដកដង្ហើមខ្លីៗនៅពេលលេង។
– ក្មេងមានជំងឺនេះ ងាយជាំ និងហូរឈាម ងាយឈាមច្រមុះ ឬហូរឈាមខុសធម្មតាយូរ ទោះបីជាមុតតិចតួច ដោយសារមហារីកបានទៅបំផ្លាញសមត្ថភាពខួរឆ្អឹង ផលិតទម្រង់កំណកឈាមប្លាកែត។
រោគសញ្ញាផ្សេងទៀតមានដូចជា៖
– ឈឺឆ្អឹង ឬសន្លាក់ ពេលខ្លះពិបាកដើរ
– ហើមកូនកណ្តុរ (អាចហៅថា ហើមក្រពេញ) នៅក ក្រលៀន ឬកន្លែងផ្សេង
– អស់កម្លាំងខុសធម្មតា
– ញ៉ាំមិនបាន
– ក្តៅខ្លួនគ្មានរោគសញ្ញា
– ឈឺពោះ (បណ្តាលមកពីគ្រាប់ឈាមមិនធម្មតា កកនៅក្នុងសរីរាង្គ ដូចជា ក្រលៀន ថ្លើម ឬអណ្តើក)។
ពេលមហារីកទៅដល់ក្នុងខួរក្បាល ធ្វើឲ្យឈឺក្បាល ប្រកាច់ បាត់បង់លំនឹង ឬមានបញ្ហាគំហើញ។ បើជំងឺនេះទៅដល់កូនកណ្តុរនៅក្នុងទ្រូង នឹងធ្វើឲ្យមានដុំសាច់រីកធំ នាំឲ្យស្ទះបំពង់ខ្យល់ និងសរសៃឈាមសំខាន់ៗ ជាហេតុពិបាកដកដង្ហើម និងរំខានលំហូរឈាមទៅកាន់បេះដូង។
អាចមានរោគសញ្ញាផ្សេងទៀត បើព្រួយបារម្ភពីផលប៉ះពាល់ សូមទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ។
៤- គួរទៅជួបពេទ្យពេលណា?
បើមានរោគសញ្ញាដូចខាងលើ ឬសំណួរ គប្បីពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ។ មនុស្សម្នាក់ៗ មានរោគសញ្ញាផ្សេងគ្នា ប្រសើរបំផុត ត្រូវទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យពីអ្វីដែលល្អសម្រាប់ស្ថានភាពក្មេង។
មូលហេតុបង្ក
៥- មូលហេតុបង្កឲ្យកើតជំងឺនេះមានអ្វីខ្លះ?
គ្រូពេទ្យ មិនដឹងពីមូលហេតុច្បាស់លាស់ធ្វើឲ្យមានជំងឺនេះនៅឡើយទេ ប៉ុន្តែវាមានកត្តាជាច្រើននាំឲ្យក្មេងកើតជំងឺនេះ។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
កត្តាប្រឈម
៦- កត្តាប្រឈមមានអ្វីខ្លះ?
មានកត្តាប្រឈមមួយចំនួនដូចជា៖
– ជំងឺតំណពូជ ដូចជា ជំងឺ Li-Fraumeni syndrome, Down syndrome ឬ Klinefelter syndrome។
– បញ្ហាប្រព័ន្ធភាពស៊ាំតំណពូជ ដូចជា ជំងឺ Ataxia telangiectasia (ធ្វើឲ្យខូចប្រព័ន្ធសរសៃប្រសាទ ប្រព័ន្ធភាពស៊ាំ និងប្រព័ន្ធសារពាង្គកាយ)។
– បងប្អូនប្រុសស្រីដែលមានជំងឺ leukemia ជាពិសេសកូនភ្លោះពិត។
– ប្រវត្តជំងឺប៉ះពាល់ជាមួយសារធាតុវិទ្យុសកម្ម ព្យាបាលដោយថ្នាំគីមី ឬសារធាតុគីមី ដូចជា សូលុយស្យុងបង់ហ្សែន។
– ប្រវត្តិប្រព័ន្ធភាពស៊ាំធ្លាក់ចុះ ដូចជា ការផ្លាស់ប្តូរសរីរាង្គ។
រោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាល
ព័ត៌មាននេះមិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទជំងឺទេ។ គួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
៧- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
ដើម្បីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺនេះ គ្រូពេទ្យនឹងពិនិត្យមើល ពីប្រវត្តិជំងឺ និងការពិនិត្យរាងកាយ។ ការធ្វើតេស្តមួយចំនួន នឹងអាចធ្វើឡើង ដើម្បីវិនិច្ឆ័យពីជំងឺនេះ ក៏ដូចជាប្រភេទរបស់វាជាដើម ខណៈតេស្តដំបូងរួមមាន៖
– ធ្វើតេស្តឈាមរាប់ចំនួនគ្រាប់ឈាម និងរូបរាងរបស់វា។
– បូម និងច្រឹបខួរឆ្អឹង ជាធម្មតាយកចេញពីឆ្អឹងត្រគាក ដើម្បីបញ្ជាក់រោគវិនិច្ឆ័យនៃជំងឺនេះ។
– បូមទឹកខួរឆ្អឹងខ្នង ដើម្បីពិនិត្យពីការរាលដាលកោសិកា Leukemia ក្នុងទឹកនៅក្នុងខួរក្បាល និងឆ្អឹងកងខ្នង។
អ្នកវិភាគនឹងពិនិត្យកោសិកាគ្រាប់ឈាមដោយប្រើមីក្រូទស្សន៍ ខណៈអ្នកជំនាញ នឹងពិនិត្យខួរឆ្អឹង រកមើលបរិមាណកោសិកាបង្កើតគ្រាប់ឈាម និងកោសិកាខ្លាញ់។ ការធ្វើតេស្តផ្សេងទៀត អាចធ្វើដើម្បីបង្ហាញពីប្រភេទជំងឺ Leukemia ក្មេងកើត ហើយជួយគ្រូពេទ្យដឹងពីការព្យាបាលត្រឹមត្រូវមួយ។
តេស្តខ្លះ អាចធ្វើម្តងទៀត ដើម្បីឲ្យដឹងពីការឆ្លើយតបនឹងការព្យាបាល។
៨- ព្យាបាលដោយវិធីណា?
គប្បីពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ ឬក្រុមព្យាបាលជំងឺមហារីក ពីជម្រើសព្យាបាលជំងឺក្មេងត្រឹមត្រូវមួយ ខណៈការព្យាបាលអាស្រ័យលើប្រភេទជំងឺ និងបញ្ហាផ្សេងទៀត។
អត្រារស់ នឹងកើនឡើង ហើយការព្យាបាលនៅតាមមជ្ឈមណ្ឌលពិសេសសម្រាប់កុមារ និងក្មេងជំទង់ គឺចាំបាច់សម្រាប់ការព្យាបាលតាមផ្នែក។ ជំងឺមហារីកចំពោះកុមារ គឺទទួលការព្យាបាលប្រសើរជាងមនុស្សធំ ហើយរាងកាយក្មេងងាយទទួលការព្យាបាលប្រសើរជាងដូចគ្នា។
មុនពេលចាប់ផ្តើមព្យាបាលជំងឺមហារីក ក្មេងត្រូវការព្យាបាលផលវិបាក។ ឧទាហរណ៍ ការប្រែប្រួលនៅក្នុងកោសិកាឈាម អាចធ្វើឲ្យការបង្ករោគ ឬការហូរឈាមខ្លាំង ហើយអាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់បរិមាណអុកស៊ីហ្សែនបញ្ជូនទៅកោសិកា។ វិធីព្យាបាលអាចប្រើថ្នាំផ្សះ បញ្ចូលឈាម ឬវាស់ពីការប្រឆាំងនៃការបង្ករោគ។
ព្យាបាលដោយថ្នាំគីមី ជាវិធីព្យាបាលចម្បងសម្រាប់ជំងឺនេះ។ ក្មេងត្រូវប្រើថ្នាំមហារីក ដោយលេប ឬចាក់តាមសរសៃវ៉ែន ឬចាក់ទឹកខួរឆ្អឹងខ្នង ហើយដើម្បីការពារមិនឲ្យកើតឡើងវិញ ត្រូវការព្យាបាលថែទាំរយៈពេល ២-៣ ឆ្នាំ។ ពេលខ្លះអាចប្រើវិធីព្យាបាលចំគោលដៅ ដែលត្រូវព្យាបាលផ្នែកជាក់លាក់នៃជំងឺមហារីក ខុសគ្នាពីការព្យាបាលដោយប្រើថ្នាំគីមី ខណៈការព្យាបាលចំគោលដៅ ក៏មានផលប៉ះពាល់តិចជាងដែរ។
វិធីព្យាបាលផ្សេងទៀត អាចមានការព្យាបាលដោយកាំរស្មី ដោយប្រើថាមពលវិទ្យុសកម្មខ្ពស់ ដើម្បីសម្លាប់កោសិកាមហារីក។ វិធីនេះ អាចជួយការពារ ឬព្យាបាលការរាលដាលជំងឺ ទៅផ្នែកណាមួយនៃរាងកាយ ខណៈវិធីវះកាត់គឺជាជម្រើសកម្រសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺមហារីកគ្រាប់ឈាមសលើកុមារផងដែរ។
បើវិធីព្យាបាលស្តង់ដារ មិនមានប្រសិទ្ធភាព ការផ្លាស់ប្តូរកោសិកា Stem ជាជម្រើសប្រសើរបំផុត។ វិធីនេះ រួមមានការផ្លាស់ប្តូរកោសិកា Stem បង្កើតគ្រាប់ឈាមបន្ទាប់ពីរាងកាយរងការបាញ់កាំរស្មី និងការប្រើការព្យាបាលដោយថ្នាំគីមីកម្រិតខ្ពស់ បំផ្លាញខួរឆ្អឹងកុមារ។
រដ្ឋបាលចំណីអាហារ និងឱសថនៅអាមេរិក FDA បានបង្ហាញថាប្រភេទព្យាបាលដោយហ្សែនចំពោះកុមារ និងក្មេងជំទង់ អាយុដល់ ២៥ឆ្នាំ ដែលកោសិកាបេ ALL មិនបានធូរស្រាលបន្ទាប់ពីព្យាបាលស្តង់ដារ។ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រកំពុងតែរកវិធីសម្រាប់ព្យាបាលអ្នកជំងឺអាយុច្រើនជាង ២៥ ឆ្នាំ និងសម្រាប់ប្រភេទផ្សេងទៀតជំងឺមហារីក។
ការព្យាបាល CAR T-cell ប្រើប្រាស់កោសិកាភាពស៊ាំខ្លួនឯង ដែលហៅថាកោសិកា T (T cells) ដើម្បីព្យាបាលជំងឺមហារីក។ គ្រូពេទ្យ នឹងយកកោសិកាចេញពីក្នុងឈាម ដោយបន្ថែមហ្សែនថ្មីជំនួសវិញ។ កោសិកា T ថ្មី អាចធ្វើការប្រសើរជាងមុន ដើម្បីរកមើល និងសម្លាប់កោសិកាមហារីក។
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ
៩- ទម្លាប់រស់នៅ
ប្រសិនបើអ្នកមានសំណួរ គប្បីពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យពីដំណោះស្រាយល្អបំផុតសម្រាប់ក្មេង។
ក្នុងករណីមានសំណួរ ឬមន្ទិលសង្ស័យជុំវិញសុខភាពអ្នក ជម្រើសល្អបំផុត សូមពិគ្រោះ និងប្រឹក្សាយោបល់ផ្ទាល់ជាមួយពេទ្យជំនាញ។ Hello Health Group មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ។
[embed-health-tool-vaccination-tool]
