ស្វែងយល់ និងដឹងពីតិចនិកការពារខ្លួនពីជំងឺរលាកថ្លើមគ្រប់ប្រភេទ
ត្រួតពិនិត្យដោយ វេជ្ជ. ចាន់ ស៊ីណេត · មន្ទីរពេទ្យបង្អែកមិត្តភាពកម្ពុជា-ចិន សែនសុខ
១.១-តើអ្វីជាជំងឺរលាកថ្លើមបណ្ដាលពីវីរុស?
ជំងឺរលាកថ្លើម សំដៅទៅលើការរលាកទៅលើកោសិកាថ្លើម និងខូចខាតសាច់ថ្លើម។ ជំងឺរលាកថ្លើមមានច្រើនប្រភេទ និងបណ្ដាលមកពីមូលហេតុជាច្រើន ប៉ុន្តែរោគសញ្ញារបស់ជំងឺរលាកថ្លើមអាចប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។
ថ្លើមមានមុខងារ ដូចជា កម្ចាត់ជាតិពុលក្នុងឈាម ជាកន្លែងស្តុកវីតាមីន និងផលិតអ័រម៉ូន។ ការរលាកថ្លើមអាចបង្កផលប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការទាំងអស់នេះ និងធ្វើឲ្យលេចចេញបញ្ហាសុខភាពជាច្រើន។
មូលហេតុរបស់ជំងឺរលាកថ្លើមមានច្រើន ប៉ុន្តែមូលហេតុដែលមានច្រើនជាងគេ គឺបណ្ដាលមកពីវីរុស។ អ្នកជំនាញជឿថា មានវីរុសយ៉ាងតិច ៥ ប្រភេទដែលអាចបង្កឲ្យរលាកថ្លើមបាន។ ប្រភេទជំងឺរលាកថ្លើមដែលកើតច្រើនជាងគេគឺ រលាកថ្លើមប្រភេទ A B និង C ហើយជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទទាំងអស់នេះ សុទ្ធតែអាចមានគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិត។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
១.២- ប្រភេទជំងឺរលាកថ្លើមដោយសារវីរុស
ប្រភេទវីរុសរលាកថ្លើមមានច្រើនទម្រង់ តែប្រភេទដែលកើតឡើងច្រើនជាងគេចំនួន ៣ គឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A B និង C។ រាល់ប្រភេទនៃជំងឺរលាកថ្លើមទាំងអស់នេះ សុទ្ធតែអាចកើតឡើងស្រួចស្រាវក្នុងរយៈពេល ៦ខែ ឬតិចជាងនេះ។ ប៉ុន្តែ រលាកថ្លើមប្រភេទ B និង C អាចកើតជាជំងឺរ៉ាំរ៉ៃ។ រាល់ប្រភេទជំងឺរលាកថ្លើមទាំងអស់ មានលក្ខណៈខុសៗគ្នា ប៉ុន្តែរោគសញ្ញាមានភាពស្រដៀងគ្នា។
រលាកថ្លើមប្រភេទ A
ភាគច្រើននៃជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A គឺមិនសូវធ្ងន់ធ្ងរទេ ហើយអ្នកជំងឺភាគច្រើនជាដាច់ ហើយក្រោយពីជាសះស្បើយ ក្នុងខ្លួនអ្នកជំងឺក៏បង្កើតអង់ទីករការពារខ្លួនពីវីរុសនោះបានទៀតផង។ ប៉ុន្តែ បើជំងឺនេះវិវត្ដទៅមុខ រោគសញ្ញាអាចធ្ងន់ធ្ងរ ឬអាចមានគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិតបានផងដែរ។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
- ស្វែងយល់ពីការប្រែប្រួលរបស់ថ្លើម ពេលផឹកស្រាច្រើន
- មុខងារថ្លើម និងកូលេស្ដេរ៉ូល មានទំនាក់ទំនងយ៉ាងណាខ្លះ?
រលាកថ្លើមប្រភេទ B
ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B អាចឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតបានតាមរយៈ៖
ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B ធ្វើឲ្យថ្លើមរបស់អ្នកជំងឺឡើងហើម ដែលនឹងធ្វើឲ្យមានការខូចខាតសាច់ថ្លើមធ្ងន់ធ្ងរ។ រលាកថ្លើមប្រភេទ B អាចក្លាយជាជំងឺរ៉ាំរៃ៉ ដែលនឹងបណ្ដាលឲ្យមានផលលំបាក មានដូចជា មានស្នាមផ្លែ ឬក្រិនសាច់ថ្លើម។ ជំងឺនេះក៏បណ្ដាលឲ្យកើតជាជំងឺមហារីកមួយមានឈ្មោះថា hepatocellular carcinoma។
រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ នៅមិនទាន់មានវិធីព្យាបាលជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B ឲ្យជាដាច់បាននៅឡើយទេ។ ប៉ុន្តែ ចំនួនអ្នកកើតមានការថយថុះក្នុងប្រទេសមានវ៉ាក់សាំង ដែលមានប្រសិទ្ធភាពការពារជាមួយវីរុសបានរហូតដល់ ៩៥ ភាគរយ។
រលាកថ្លើមប្រភេទ C
រលាកថ្លើមប្រភេទ C អាចធ្វើឲ្យសាច់ថ្លើមហើម និងខូចខាត។ បើយោងតាមអ្នកជំនាញបានលើកឡើងថា អ្នកកើតជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ C ម្នាក់ក្នុងចំណោម ៤ នាក់ មានជំងឺក្រិនថ្លើម ដែលវាអាចបណ្ដាលឲ្យកើតជាជំងឺមហារីកថ្លើម។
ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ C អាចឆ្លងតាមរយៈ៖
- ការវះកាត់ប្ដូរសរីរាង្គ
- ប្រើប្រាស់ម្ជុល ឬសឺរ៉ាំងរួមគ្នាជាមួយអ្នកជំងឺ
- ទារកឆ្លងពីម្ដាយមានផ្ទុកមេរោគ
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
២-ស្វែងយល់អំពីរោគសញ្ញាជំងឺរលាកថ្លើម
២.១-តើរោគសញ្ញារបស់ជំងឺរលាកថ្លើមមានអ្វីខ្លះ?
អ្នកជំងឺរលាកថ្លើមគ្រប់ប្រភេទទាំងអស់ អាចមានរោគសញ្ញាតិចតួច ឬគ្មានរោគសញ្ញាអ្វីទាំងអស់។ ពេលមានចេញជារោគសញ្ញាអាចមានរយៈពេលចាប់ពី ១៥ ថ្ងៃ រហូតដល់ ១៨០ ថ្ងៃ បន្ទាប់ពីមានមេរោគឆ្លងចូលក្នុងខ្លួន អាការៈនេះគឺដូចគ្នាជាមួយជំងឺរលាកថ្លើមគ្រប់ប្រភេទ។
វគ្គដំបូងនៃជំងឺរលាកថ្លើម គឺជាវគ្គស្រួចស្រាវ។ រោគសញ្ញារបស់ជំងឺរលាកថ្លើមស្រដៀងគ្នាជាមួយជំងឺគ្រុនផ្ដាសាយដែរ ដែលអាចមានសញ្ញាដូចជា៖
- រាក
- អស់កម្លាំង
- មិនចង់ញ៉ាំអាហារ
- ក្ដៅខ្លួនតិចតួច
- ឈឺតាមសន្លាក់ ឬសាច់ដុំ
- ចង្អោរ
- ឈឺពោះតិចតួច
- ក្អួត
- ស្រកគីឡូ
- ស្បែកឡើងលឿង
វគ្គស្រួចស្រាវមិនមានគ្រោះថ្នាក់ឡើយ ប៉ុន្តែមានអ្នកជំងឺមួយចំនួនអាចក្លាយទៅខូចថ្លើមភ្លាមៗ និងបណ្ដាលឲ្យស្លាប់បាន ក៏អាចវិវត្ដទៅជារ៉ាំរ៉ៃ ដែលភាគច្រើនជាជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B និង C។
រលាកថ្លើមរ៉ាំរ៉ៃអាចធ្វើឲ្យខូចថ្លើម ជាលទ្ធផលអ្នកជំងឺនឹងមានសញ្ញាស្បែកឡើងលឿង ហើមតាមផ្នែកចុងៗនៃអវយវៈ វង្វេងវង្វាន់ និងមានឈាមក្នុងលាមក ឬតាមកំអួត។
បន្ទាប់មកអ្នកជំងឺអាចមានសញ្ញា៖
- ទឹកនោមពណ៌ខ្មៅ
- ឡើងកន្ទួលក្រហម
- រមាស់ស្បែក
- លាមកមានពណ៌ស្លេក
- ស្បែកឡើងលឿង សក្នុងភ្នែក និងអណ្ដាត
អ្នកជំងឺជាច្រើន មិនបានដឹងថាខ្លួនមានជំងឺរលាកថ្លើមរ៉ាំរ៉ៃទេ រហូតដល់ថ្លើមអ្នកទាំងនោះខូចខាតទើបដឹង។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
៣-មកដឹងអំពីមូលហេតុជំងឺរលាកថ្លើម
៣.១-តើមូលហេតុរបស់ជំងឺរលាកថ្លើមមានអ្វីខ្លះ?
ជំងឺរលាកថ្លើមមានចំនួន ៣ ប្រភេទ កើតច្រើនជាងគេ ហើយជំងឺទាំងនេះគឺសុទ្ធតែបណ្ដាលមកពីវីរុសទាំងអស់។ ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A គឺបណ្ដាលមកពីញ៉ាំទឹក ឬចំណីអាហារមានផ្ទុកមេរោគរលាកថ្លើមប្រភេទ A។ វីរុសនេះក៏អាចឆ្លងតាមរយៈផ្លូវលាមក-មាត់ ឆ្លងតាមការរួមភេទ ឬតាមការចាក់ថ្នាំញៀន។
ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B បង្កឡើងដោយវីរុសរលាកថ្លើមប្រភេទ B ដែលវាអាចឆ្លងតាមការប៉ះពាល់ជាមួយឈាម ទឹកកាម និងសារធាតុរាវក្នុងខ្លួនអ្នកដទៃផ្សេងទៀត ពោលគឺអាចឆ្លងបានដូចជំងឺកាមរោគដែរ។
ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ C ភាគច្រើនកើតឡើងបន្ទាប់ពីមានការចម្លងរោគតាមស្បែក ដែលកើតឡើងនៅពេលវីរុសអាចចូលតាមស្បែកបាន។ ជាទូទៅ ជំងឺនេះឆ្លងតាមការចាក់ថ្នាំញៀន និងឆ្លងតាមប្រព័ន្ធសុខាភិបាលដែលមិនមានការគ្រប់គ្រងបានត្រឹមត្រូវ។ ប៉ុន្តែ វីរុសរលាកថ្លើមប្រភេទ C មិនអាចឆ្លងតាមលាមកបាន ហើយបើឆ្លងតាមការរួមភេទវិញ ក៏មានកម្រិតតិចជាងវីរុសរលាកថ្លើមប្រភេទផ្សេងដែរ។
គ្រឿងស្រវឹង ថ្នាំពេទ្យ ធាត់លើសទម្ងន់ និងការប៉ះពាល់ជាមួយសារធាតុគីមី មិនមែនជាមូលហេតុបង្កឲ្យកើតជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A B ឬ C ឡើយ ប៉ុន្តែអាចធ្វើឲ្យថ្លើមរលាកកាន់តែខ្លាំង និងធ្វើឲ្យរោគសញ្ញាកើតឡើងកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។
៤-ស្វែងយល់អំពីការព្យាបាលជំងឺរលាកថ្លើម
ព័ត៌មានទាំងនេះ មិនបានរាប់ជាការណែនាំរបស់គ្រូពេទ្យនោះទេ ត្រូវតែពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ ឬឱសថការី មុនពេលចាប់ផ្តើមប្រើប្រាស់ថ្នាំប្រភេទខាងក្រោមនេះ។
៤.១-តើគេធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺរលាកថ្លើមដូចម្ដេច?
ដោយសារតែរោគសញ្ញាស្រដៀងគ្នាជាមួយជំងឺរលាកថ្លើមគ្រប់ប្រភេទ ដូចនេះគេធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យប្រភេទ និងកម្រិតនៃជំងឺរលាកថ្លើមបានតាមធ្វើតេស្ដនៅមន្ទីរពិសោធន៍។ គ្រូពេទ្យនឹងពិនិត្យដងខ្លួន និងសាកសួរអំពីប្រវត្ដិជំងឺដើម្បីរកមើលមូលហេតុធ្វើឲ្យមានជំងឺរលាកថ្លើម។
ប្រសិនបើអ្នកជំងឺបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសក្រៅថ្មីៗ គ្រូពេទ្យអាចសង្ស័យថាអ្នកជំងឺមានជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A ចំណែកការការរួមភេទដោយមិនបានការពារ គ្រូពេទ្យអាចសង្ស័យថាអ្នកជំងឺអាចឆ្លងវីរុសរលាកថ្លើមប្រភេទ B បាន។
គ្រូពេទ្យធ្វើតេស្ដដូចខាងក្រោមដើម្បីកំណត់រោគវិនិច្ឆ័យ៖
- តេស្ដឈាម៖ គ្រូពេទ្យបូមឈាមធ្វើតេស្ដដើម្បីចង់ដឹងថា អ្នកជំងឺបានបង្កើតអង់ទីករទៅប្រយុទ្ធជាមួយជំងឺ និងអាចពិនិត្យមើលមុខងារថ្លើម តាមរយៈការវាស់កម្រិតប្រូតេអ៊ីន និងអង់ស៊ីមរបស់ថ្លើម។
- តេស្ដអាស៊ីតនុយក្លេអ៊ិក៖ សម្រាប់រលាកថ្លើមប្រភេទ B និង C ការធ្វើតេស្ត HBV DNA ឬ HCV RNA អាចបញ្ជាក់អំពីល្បឿននៃការវិវត្ដរបស់វីរុសក្នុងថ្លើម ហើយក៏បង្ហាញអំពីជំងឺមានសកម្មភាពកម្រិតណា។
- ច្រឹបសាច់ថ្លើមពិនិត្យ៖ ការពិនិត្យនេះដើម្បីវាស់មើលការខូចខាតនៃថ្លើម និងអត្រាដែលអាចកើតជាជំងឺមហារីក។
- បូមទឹកស្រោមពោះ៖ ការបូមទឹកស្រោមពោះយកទៅពិនិត្យ ដើម្បីរកមើលមូលហេតុបណ្ដាលឲ្យមានទឹកក្នុងស្រោមពោះ។
- Elastography៖ ដើម្បីវាស់កម្រិតរឹងនៃថ្លើម តាមរយៈការបាញ់រលកសំឡេង។
- Surrogate markers៖ ជាតេស្ដឈាមមួយប្រភេទ ដែលអាចឲ្យយើងដឹងអំពីការវិវត្ដនៃជំងឺក្រិនថ្លើម និង fibrosis ។
៤.២- តើគេព្យាបាលជំងឺរលាកថ្លើមដូចម្ដេច?
ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទមួយចំនួន អាចជាទៅវិញដោយខ្លួនឯង ប៉ុន្តែពេលខ្លះក៏អាចវិវត្ដទៅជាស្នាមផ្លែលើសាច់ថ្លើម ឬក្លាយទៅជាក្រិនថ្លើម។
រលាកថ្លើមប្រភេទ A
ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A មិនមានវិធីព្យាបាលច្បាស់លាស់នៅឡើយទេ។ គ្រូពេទ្យអាចណែនាំឲ្យអ្នកជំងឺកាត់បន្ថយការផឹកគ្រឿនស្រវឹង និងថ្នាំញៀន នៅអំឡុងពេលថ្លើមកំពុងជាសះស្បើយ។ អ្នកជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A ភាគច្រើនជាទៅវិញដោយខ្លួនឯង។
រលាកថ្លើមប្រភេទ B
អ្នកជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B ត្រូវសម្រាក និងបញ្ឈប់ផឹកគ្រឿងស្រវឹង។ គ្រូពេទ្យអាចចេញវេជ្ជបញ្ជាថ្នាំសម្លាប់វីរុសឲ្យអ្នកជំងឺលេប មានឈ្មោះថា interferon ឬប្រើប្រាស់វិធីកម្ចាត់វីរុសប្រភេទផ្សេងទៀត។
រលាកថ្លើមប្រភេទ C
អ្នកជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ C ត្រូវលេបថ្នាំប្រឆាំងវីរុសតាមវេជ្ជបញ្ជា ដោយលេបជាមួយ ឬគ្មាន ribavirin ជាមួយ។
មានថ្នាំប្រឆាំងវីរុស និងវិធីព្យាបាលចូលគ្នាដើម្បីសម្លាប់វីរុសសម្រាប់យកមកព្យាបាលជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ C ទៅតាមប្រភេទតូចៗ។ ការព្យាបាលគឺដើម្បីទប់ស្កាត់ការបង្កកំណើតរបស់វីរុស និងការពារកុំឲ្យវីរុសបំបែកខ្លួនបាន។ វិធីព្យាបាលមួយនេះគឺមានអត្រាជាសះស្បើយខ្ពស់ ប្រសិនបើអ្នកជំងឺអនុវត្ដបានត្រឹមត្រូវ។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
៥- ការការពារជំងឺរលាកថ្លើម
៥.១- វិធីអ្វីខ្លះអាចជួយការពារពីជំងឺរលាកថ្លើមបាន?
ជំងឺរលាកថ្លើមអាចមានគ្រោះថ្នាក់ និងពិបាកក្នុងការព្យាបាល ប៉ុន្តែគ្រូពេទ្យណែនាំឲ្យមនុស្សគ្រប់រូបយកចិត្ដទុកដាក់ចំពោះការឆ្លងមេរោគ។
ការពារជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A
វីរុសរលាកថ្លើមប្រភេទ A ភាគច្រើនឆ្លងតាមរយៈចំណីអាហារ និងទឹកមានផ្ទុកវីរុស។ វិធីមួយចំនួនខាងក្រោមអាចជួយការពារកុំឲ្យឆ្លងមេរោគ ជាពិសេសពេលយើងធ្វើដំណើរទៅក្រៅប្រទេស។
ការពារជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B
ដើម្បីកាត់បន្ថយអត្រាឆ្លង៖
- ត្រូវដឹងថាដៃគូយើងមានផ្ទុកជំងឺឬអត់
- ត្រូវប្រើស្រោមអនាម័យរាល់ពេលរួមភេទ
- ប្រើតែម្ជុលថ្មី មិនមែនប្រើប្រាស់រួច និងម្ជុលដែលស្អាត
- មិនត្រូវប្រើច្រាសដុសធ្មេញ ឬប្រដាប់កោរពុកមាត់ និងប្រដាប់កាត់ស្បែក ឬក្រចករួមគ្នា
- ចាក់វ៉ាក់សាំង HBV ប្រសិនបើយើងប្រឈមជាមួយជំងឺមួយនេះ។
ការពារជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ C
វិធីមួយចំនួនខាងក្រោមអាចជួយកាត់បន្ថយការចម្លង HCV បាន៖
- មិនត្រូវប្រើច្រាសដុសធ្មេញ ប្រដាប់កោរពុកមាត់ និងប្រដាប់កាត់ស្បែក ឬក្រចករួមគ្នា
- ផឹកគ្រឿងស្រវឹងក្នុងកម្រិតតិចតួច។
ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ A និង C អាចព្យាបាលបាន ប៉ុន្តែរលាកថ្លើមប្រភេទ B គឺយើងអាចការពារដោយការចាក់វ៉ាក់សាំងបាន។ អ្នកជំនាញវេជ្ជសាស្រ្តកំពុងសិក្សាអំពីវិធីព្យាបាលជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B ប៉ុន្តែយើងគួរមានការប្រុងប្រយ័ត្នជានិច្ច។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
ក្នុងករណីមានសំណួរ ឬមន្ទិលសង្ស័យជុំវិញសុខភាពអ្នក ជម្រើសល្អបំផុត សូមពិគ្រោះ និងប្រឹក្សាយោបល់ផ្ទាល់ជាមួយពេទ្យជំនាញ។ Hello Health Group មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕
បដិសេធ
Hello Health Group និង “Hello គ្រូពេទ្យ” មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕
ផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មតើអត្ថបទនេះមានប្រយោជន៍ដែរទេ?
ផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្មផ្សព្វផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម