និយមន័យ
១- អ្វីទៅជាជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល?
ជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល ជាភាសាបច្ចេកទេសហៅថា Hemorrhagic stroke សំដៅលើជំងឺកើតឡើងនៅពេលដែលចរន្តឈាមផ្នែកណាមួយរបស់ខួរក្បាល ត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ ឬត្រូវបានកាត់បន្ថយ។ កោសិកាខួរក្បាល អាចស្លាប់យ៉ាងលឿន បើមិនមានអុកស៊ីហ្សែនដឹកជញ្ជូនដោយឈាមទៅចិញ្ចឹមទេនោះ ហេតុនេះ នឹងធ្វើឲ្យខួរក្បាលខូចជារាងរហូត។
ជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល អាចមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរ ឬស្រាល ហើយផលវិបាករបស់ជំងឺ អាចនៅចន្លោះពីជាសះស្បើយ ទៅដល់គ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិត។
ជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល (Hemorrhagic stroke) ជាប្រភេទមួយជំងឺសរសៃឈាមខួរក្បាល អាចហៅបានថា ជាការហូរឈាមនៅក្នុងខួរក្បាល (Intracerebral hemorrhage – ICH)។ ជំងឺនេះកើតឡើងនៅពេល សរសៃឈាមក្នុងខួរក្បាល ដាច់បែក ហើយឈាមកើនឡើងនៅក្នុងជាលិកានៅជុំវិញសរសៃឈាមនោះ ធ្វើឲ្យមានសម្ពាធទៅលើខួរក្បាល បណ្ដាលឲ្យបាត់បង់ឈាមទៅចិញ្ចឹមកន្លែងនៅជុំវិញទីតាំងដែលដាច់សរសៃឈាមនោះ។
ការសង្គ្រោះព្យាបាលភ្លាមៗទាន់ពេលវេលា ជារឿងសំខាន់ណាស់ ដើម្បីមានឱកាសអ្នកជំងឺអាចរស់រានមានជីវិត និងជាសះស្បើយពីជំងឺ ខណៈការការពារ ក៏សំខាន់ដូចគ្នា។ បើសិនគ្នាយើងមានជំងឺ អាចគ្រប់គ្រងកត្តាគ្រោះថ្នាក់បាន នឹងបន្ថយឱកាសកើតជំងឺនេះកាន់តែច្រើន។
២- ជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាលកើតមានញឹកញាប់ទេ?
ជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល មិនសូវកើតមានទេ ហើយមានតែ១ ៥% ក្នុងចំណោមអ្នកមានជំងឺសរសៃឈាមខួរក្បាលទាំងអស់ ស្ថិតជាករណីជំងឺនេះ ប៉ុន្តែជំងឺនេះ ជាមូលហេតុធ្វើជំងឺសរសៃឈាមខួរក្បាលប្រហែល ៤០% បាត់បង់ជីវិត។
រោគសញ្ញា
៣- រោគសញ្ញាជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាលមានអ្វីខ្លះ?
រោគសញ្ញាទូទៅនៃជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល មានដូចជា៖
– បាត់បង់ស្មារតី ទាំងស្រុង ឬក្នុងកម្រិតមួយ
– ចង្អោរ
– ក្អួត
– ឈឺក្បាលខ្លាំង ភ្លាមៗ
– ខ្សោយ ឬមានអារម្មណ៍ស្ពឹកនៅនឹងមុខ ជើង ឬដៃ នៅចំហៀងណាមួយរបស់រាងកាយ
– ប្រកាច់
– វិលមុខ
– បាត់បង់លំនឹងរាងកាយ
– មានបញ្ហាក្នុងការនិយាយ ឬនិយាយត្រឡាន់
– វង្វេងវង្វាន់ ឬវង្វេងស្មារតី
អត្ថបទគួរអាន៖
- ឈឺក្បាល មិនមែនចេះតែលេបថ្នាំគ្រប់ពេលទេ អាចប៉ះពាល់សុខភាព
- ប្រយ័ត្ន! ឈឺក្បាលខ្ទោកៗ អាចជាសញ្ញានៃជំងឺគួរឲ្យបារម្ភមួយនេះ
- ទម្លាប់៥យ៉ាង នាំឲ្យក្រោកពីគេងមានបញ្ហាឈឺក្បាល
- អាហារ ៦ មុខនេះអាចបង្កអាការៈឈឺក្បាលប្រកាំង
- វិធី ៥ យ៉ាង ជួយគ្នាយើងអាចគ្រប់គ្រងការឈឺក្បាលប្រកាំងបាន
- សម្គាល់ម៉េច ទើបដឹងថាឈឺក្បាលធម្មតា ឬឈឺក្បាលប្រកាំង?
៤- ពេលណាត្រូវជួបពេទ្យ?
បើអ្នកមានសញ្ញាឬ រោគសញ្ញាបានរៀបរាប់ខាងលើ ឬមានចម្ងល់ពាក់ព័ន្ធរោគសញ្ញា សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ។ រាងកាយមនុស្សម្នាក់ៗ មានសកម្មភាពខុសៗគ្នា ដូចនេះ ល្អបំផុតត្រូវតែពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយសក្តិសមសម្រាប់ខ្លួនយើង។
មូលហេតុបង្ក
៥- មូលហេតុអ្វីបង្កឲ្យមានជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល?
មានមូលហេតុចម្បងពីរ អាចធ្វើឲ្យដាច់សរសៃឈាមនៅក្នុងខួរក្បាល ហើយមូលហេតុកើតញឹកញាប់ជាងគេ អាចមកពីការប៉ោងសរសៃឈាម (Aneurysm)។
ការប៉ោងសរសៃឈាមកើតឡើងនៅពេល ផ្នែកមួយរបស់សរសៃឈាមឡើងរីកប៉ោងធំ ពីការឡើងសម្ពាធឈាមរ៉ាំរ៉ៃ ឬគ្រោះថ្នាក់ ឬនៅពេលជញ្ជាំងសរសៃឈាមចុះខ្សោយកើតមានពីកំណើត។ ការរីកប៉ោងនេះ នាំឲ្យជញ្ជាំងសរសៃឈាមស្ដើងឡើងៗ ហើយងាយនឹងដាច់បែក។
ករណីកម្រជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល បណ្ដាលមកពីជំងឺខូចទម្រង់សរសៃឈាមពីកំណើត (Arteriovenous malformation – AVM)។ ជំងឺ AVM នេះកើតមាន នៅពេលការភ្ជាប់គ្នារវាងសរសៃអាកទែ និងសរសៃវ៉ែនខុសប្រក្រតី ដោយមិនមានសរសៃឈាមតូចៗនៅចន្លោះការភ្ជាប់សរសៃទាំងពីរ។ ជំងឺ AVM ជាជំងឺកើតមានពីកំណើត មានន័យថា វាកើតមានតាំងពីពេលកើតមកភ្លាម ប៉ុន្តែមិនមែនជាជំងឺដំណពូជទេ ហើយគេនៅមិនទាន់ដឹងមូលហេតុជាក់លាក់នាំឲ្យគ្នាយើងខ្លះមានជំងឺនេះ នៅឡើយដែរ។
កត្តាប្រឈម
៦- អ្វីជាកត្តាប្រឈមឲ្យកើតជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល?
មានកត្តាបង្កគ្រោះថ្នាក់ជាច្រើន នាំឲ្យមានជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល ដូចជា៖
– ឡើងសម្ពាធឈាមខ្ពស់
– ប្រើថ្នាំប្រឆាំងកំណកឈាមច្រើនជ្រុល
– ញៀនស្រា
– ញៀនថ្នាំ។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖ ជំងឺស្លោកបេះដូង ឬសរសៃឈាមបេះដូង
រោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាល
៧- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
បើគ្រូពេទ្យសង្ស័យថា យើងជំងឺអាចមានជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល ពេទ្យនឹងធ្វើការពិនិត្យរាងកាយភ្លាម ហើយតេស្តមួយចំនួន នឹងតម្រូវឲ្យធ្វើផងដែរ ដូចជា៖
– តេស្តឈាម៖ តេស្តគ្រប់គ្រងពិនិត្យពេលវេលាឈាមកក និងកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាម និងសារធាតុគីមីសំខាន់ក្នុងឈាម អាចជាផ្នែកនៃការថែទាំអ្នកជំងឺសរសៃឈាមខួរក្បាល។
– CT Scan៖ ការថត CT Scan អាចបង្ហាញពីការហូរឈាម ដុំសាច់មហារីក ជំងឺសរសៃឈាមខួរក្បាល និងជំងឺផ្សេងៗទៀត។
-ថត MRI៖ ថត MRI អាចកំណត់ឃើញជាលិកាខួរក្បាលដែលខូច ដែលអាចបង្កមកពីស្ទះសរសៃឈាមខួរក្បាល (Ischemic stroke) និងហូរឈាមក្នុងខួរក្បាល (rain hemorrhages)។
[embed-health-tool-heart-rate]
៨- ព្យាបាលដោយវិធីណា?
ការសង្គ្រោះបន្ទាន់ភ្លាមៗ គឺសំខាន់ណាស់ចំពោះជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល ដោយការព្យាបាល គឺផ្ដោតលើគ្រប់គ្រងលំហូរឈាមនៅក្នុងខួរក្បាល និងបន្ថយសម្ពាធបណ្ដាលមកពីការហូរឈាមនោះ។
ថ្នាំពេទ្យអាចនឹងប្រើ ដើម្បីបន្ថយសម្ពាធឈាម ឬដើម្បីបន្ថយការហូរឈាម។ បើគ្នាយើងមានជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល (Hemorrhagic stroke) នៅពេលកំពុងប្រើថ្នាំពង្រាវឈាម (Blood thinners) នោះយើងនឹងប្រឈមគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំង ពីការហូរឈាមច្រើន។ ថ្នាំប្រឆាំង ប្រសិទ្ធិភាពថ្នាំពង្រាវឈាម នឹងត្រូវឲ្យប្រើភ្លាមនៅពេលសង្គ្រោះបន្ទាន់។
ពេលជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល អាចគ្រប់គ្រងបានបន្ទាប់ពីសង្គ្រោះបន្ទាន់ ការព្យាបាលបន្តដើម្បីវាស់វែង នឹងចាប់ផ្ដើម។ បើការដាច់រហែកសរសៃឈាមនោះតូច ហើយបង្កឲ្យមានឈាមនិងសម្ពាធតិច យើងគ្រាន់តែអាចត្រូវការព្យាបាលថែទាំជំនួយខ្លះៗប៉ុណ្ណោះ រួមមាន៖
– ចាក់សេរ៉ូមតាមសរសៃ (IV fluids)
– សម្រាក
– គ្រប់គ្រងបញ្ហាសុខភាព
– ការព្យាបាលលើ ការនិយាយ រាងកាយ និងវិជ្ជាជីវៈ
ចំពោះករណីជំងឺសរសៃឈាមខួរក្បាលធ្ងន់ធ្ងរ គ្រូពេទ្យអាចនឹងត្រូវធ្វើការវះកាត់ ដើម្បីជួសជុលសរសៃឈាមដាច់នោះ ហើយនឹងបញ្ឈប់ការហូរឈាម។ បើជំងឺនេះបង្កដោយ ជំងឺ AVM គ្រូពេទ្យនឹងធ្វើការវះកាត់ ដើម្បីយកវាចេញ តែករណីនេះមិនមែនអាចធ្វើការវះកាត់បានរហូតនោះទេ វាអាស្រ័យលើទីតាំងជំងឺ AVM តែម្តង។ ការវះកាត់ ក៏អាចនឹងត្រូវធ្វើដូចគ្នា ដើម្បីបន្ថយសម្ពាធបណ្ដាលមកពីការហូរឈាម និងហើមខួរក្បាល។
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ
៩- ទម្លាប់រស់នៅ
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ និងវិធីព្យាបាលនៅផ្ទះ អាចជួយបង្ការ និងគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺបាន និងអាចកាត់បន្ថយហានិភ័យជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាលបានដូចជា៖
– សម្ពាធឈាមឡើងខ្ពស់ គឺជាមូលហេតុចម្បងនាំឲ្យមានជំងឺនេះ។ ដើម្បីគ្រប់គ្រងហានិភ័យ ត្រូវរក្សាសម្ពាធឈាមឲ្យនៅចំណុចអាចគ្រប់គ្រងបាន។ ត្រូវពិគ្រោះជាមួយ គ្រូពេទ្យ ពីវិធីរក្សាសម្ពាធឈាមកុំឲ្យឡើងខ្ពស់ខ្លាំងពេក។
– គ្រប់គ្រងរឿងផឹកគ្រឿងស្រវឹង និងប្រើប្រាស់ថ្នាំញៀន ក៏អាចគ្រប់គ្រងកត្តាគ្រោះថ្នាក់នាំឲ្យមានជំងឺដូចគ្នា។ ត្រូវផឹកស្រាក្នុងកម្រិតមធ្យម ហើយត្រូវចៀសវាងការប្រើប្រាស់ថ្នាំញៀន គ្រប់ប្រភេទ។
