ជំងឺមហារីក ៥ ប្រភេទ មានមហារីកមាត់ស្បូន សុដន់ ក្រពះ-ពោះវៀនធំ សួត និងថ្លើម កើតមានលើពលរដ្ឋខ្មែរញឹកញាប់ជាងគេ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់លោកវេជ្ជបណ្ឌិត អ៊ាវ សុខា ឯកទេសជំងឺមហារីក និងឈាម។ លោកវេជ្ជបណ្ឌិតថា តួលេខនេះបានមកពីតាមមន្ទីរពេទ្យ មិនមែនជាស្ថិតិជាតិនោះទេ ហើយវ័យដែលកើតជំងឺមហារីក មានអត្រាខ្ពស់ជាងគេ គឺអាយុចាប់ពី ៤៨-៥១ឆ្នាំ ។
ដ្បិតតែមហារីកជាជំងឺកាចសាហាវ តិចនិកបង្ការមិនពិបាកនោះទេ។ ខាងក្រោមនេះជាមូលហេតុ និងកត្តាជំរុញឲ្យកើតមានជំងឺមហារីកតាមប្រភេទនីមួយៗ និងវិធីការពារខ្លួនពីជំងឺមហារីកទាំងនោះ។
១. ជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន
នៅកម្ពុជាជំងឺមហារីកមាត់ស្បូនកើតច្រើនជាងគេ ហើយក៏ជាជំងឺមហារីកទី១ នៅលើស្ត្រី។ ជំងឺនេះបង្កឡើងដោយ មេរោគ Human Papilloma Virus ឬ HPV ដែលមានដល់ទៅជា ១០០ ប្រភេទឯណោះ ក្នុងនោះមាន ជាង ៣០ ប្រភេទដែលបង្កទៅជាជំងឺមហារីក។
ជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន គឺជាជំងឺដែលស្ត្រីម្នាក់ៗអាចការពារបាន ដោយការចាក់វ៉ាក់សាំងការពារ ដោយក្មេងស្រីៗអាចចាក់វ៉ាក់សាំងនេះចាប់ពីអាយុ ៩ឆ្នាំឡើងទៅ ក្រោយចាក់រួច បើស្រ្តីបានឆ្លងកាត់ការរួមភេទ ត្រូវពិនិត្យកោសិកាមាត់ស្បូនឲ្យបានទៀងទាត់។ ចំពោះស្ត្រីដែលធ្លាប់រួមភេទ ត្រូវតេស្តកោសិកាមាត់ស្បូនពិនិត្យរកមេរោគ HPV សិន បើលទ្ធផលអវិជ្ជមានទើបអាចចាក់វ៉ាក់សាំងបាន។
២. ជំងឺមហារីកសុដន់
មហារីកសុដន់កើតឡើងដោយសារការវិវត្តលឿនខុសប្រក្រតីនៃកោសិកាសុដន់។ មហារីកសុដន់ គឺជាជំងឺមហារីកដែលកើតមានលើស្ត្រី និងសម្លាប់ស្ត្រីច្រើនជាងគេលើពិភពលោក ដោយឡែកនៅកម្ពុជាជំងឺមហារីកសុដន់ឈរនៅលំដាប់លេខ២ បន្ទាប់ពីជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន ដែលបានសម្លាប់ស្ត្រីច្រើនជាងគេ ហើយមកដល់ពេលនេះពុំទាន់ដឹងមូលហេតុច្បាស់លាស់ដែលនាំឲ្យកើតជំងឺមហារីកសុដន់នៅឡើយទេ ប៉ុន្តែការសិក្សាបែបវិទ្យាសាស្ត្របញ្ជាក់ ស្ត្រីម្នាក់អាចកើតជំងឺមហារីកសុដន់ទៅបាន ត្រូវមានបម្រែបម្រួលហ្សែននៅក្នុងខ្លួន ដែលហ្សែននោះបង្កើតចេញជាកោសិកាមហារីក។
ដ្បិតតែគ្មានវ៉ាក់សាំងការពារនៅឡើយទេ តែយើងអាចបង្ការបានតាមរយៈការទៅថតសុដន់ ឬធ្វើអេកូ រកមើលជំងឺមហារីកជាប្រចាំ និងការស្ទាបសុដន់ដោយខ្លួនឯង កាលណារកឃើញជំងឺមហារីកសុដន់នៅដំណាក់កាលដំបូង ភាគរយព្យាបាលជាសះស្បើយខ្ពស់។
៣. ជំងឺមហារីកថ្លើម
មហារីកថ្លើម សំដៅលើបញ្ហាមានដុំមិនប្រក្រតីកើតមាននៅក្នុងកោសិកាថ្លើម ដែលកើតលើប្រុសៗច្រើនជាងស្ត្រី ភាគច្រើនចន្លោះអាយុពី ៥០-៧០ ឆ្នាំ។ មហារីកថ្លើម កើតឡើងនៅពេលមានការផ្លាស់ប្តូរនៃកោសិកាថ្លើម (ផ្លាស់ប្តូរហ្សែន DNA) ដោយប្រែប្រួលមេតាប៉ូលីសក្នុងខ្លួន។ កោសិកាទាំងនោះ នឹងបាត់បង់ការគ្រប់គ្រង ហើយបង្កើតជាដុំសាច់មហារីក។
មូលហេតុកើតមហារីកថ្លើមភាគច្រើន មិនត្រូវបានគេកំណត់ច្បាស់លាស់នោះទេ ករណីខ្លះជំងឺរលាកថ្លើម អាចបណ្តាលឲ្យកើតជំងឺមហារីកថ្លើមបាន ឯមូលហេតុផ្សេងទៀតរួមមាន ជំងឺក្រិនថ្លើម ឬថ្លើមខូចខាតដោយសារការផឹកស្រា ធាត់ ឬខ្លាញ់រុំថ្លើមជាដើម។
ចំពោះជំងឺរលាកថ្លើម B យើងអាចការពារដោយការចាក់វ៉ាក់សាំងតាំងពីពេលទារកកើតមកភ្លាម ចំពោះមនុស្សធំវិញត្រូវឧស្សាហ៍ពិនិត្យសុខភាពបើសិនជាឃើញអង់ទីករប្រឆាំងមេរោគរលាកថ្លើម B ថយចុះ ត្រូវចាក់ឡើងវិញ។
៤. ជំងឺមហារីកក្រពះ
មហារីកក្រពះ សំដៅទៅលើការរីកដុះដាលនៃដុំមហារីកក្នុងក្រពះ កើតឡើងនៅពេលមានកោសិកាក្រពះកើនឡើងជាដុំសាច់។ មហារីកក្រពះ ជាជំងឺឧស្សាហ៍កើតមាន និងងាយរាលដាលទៅសរីរាង្គផ្សេងទៀត បើមិនព្យាបាលឲ្យបានត្រឹមត្រូវទេ អាចស្លាប់តែម្តង។
មូលហេតុពិតប្រាកដបង្កឲ្យកើតមហារីកប្រភេទនេះ នៅមិនទាន់រកឃើញច្បាស់នៅឡើយទេ ប៉ុន្តែកត្តាជំរុញឲ្យកើតមានមហារីកក្រពះ មានដូចជា របបអាហារសម្បូរសារធាតុនីត្រាត (Nitrates) អាចធ្វើឲ្យមានការកើនហានិភ័យកើតមហារីកនេះ។ សារធាតុនីត្រាត មាននៅក្នុងអាហារមានជាតិផ្សែង និងប្រៃ ត្រូវបានបំប្លែងដោយបាក់តេរីទៅជានីទ្រី (Nitries) ដែលជាសារធាតុធ្វើឲ្យកើតមហារីក។ អ្នកមានមេរោគក្រពះ (Helicobacter pylori) នឹងប្រឈមកើតមហារីកក្រពះកាន់តែខ្ពស់។
ជំងឺមហារីកក្រពះនៅក្នុងដំណាក់កាលដំបូងៗអាចព្យាបាលឲ្យជាសះស្បើយ និងអត្រាសង្ឃឹមរស់បានខ្ពស់ ប៉ុន្តែជំងឺមហារីកក្រពះនេះ កម្រនឹងចេញរោគសញ្ញាឲ្យដឹងនៅដំណាក់កាលដំបូងណាស់។ កាលណាបើវារាលដាលដល់ដំណាក់កាលចុងក្រោយហើយ វាពិបាកនឹងអាចព្យាបាលឲ្យជាសះស្បើយណាស់ និងបណ្ដាលឲ្យអ្នកជំងឺសង្ឃឹមរស់ទាប។ ដូចនេះ មធ្យោបាយល្អតែមួយដែលអាចឲ្យយើងដឹងពីការលូតលាស់របស់កោសិកាមហារីក គឺការពិនិត្យសុខភាពជាប្រចាំ។
៥. មហារីកពោះវៀន
កត្តាជំរុញឲ្យកើតជំងឺមហារីកពោះវៀនរួមមាន ការបរិភោគសាច់ច្រើន កត្តាអាយុ (លើសពី៥០ឆ្នាំ) ការផឹកស្រា ជក់បារី និងការប្រែប្រួលហ្សែន។ ជំងឺនេះបើបង្កឡើងដោយការប្រែប្រួលហ្សែន នោះគឺអាចចម្លងទៅសមាជិកគ្រួសារជំនាន់ក្រោយ ក្លាយជាជំងឺតំណពូជ។
វិធីតែមួយគត់ដែលអាចឲ្យយើងរកឃើញជំងឺមហារីកពោះវៀនធំនៅដំណាក់កាលដំបូង និងបង្ការជំងឺនេះបាន គឺការឆ្លុះពោះវៀន ហើយក្រុមគ្រួសាររបស់អ្នកជំងឺទាំងអស់ តម្រូវឲ្យឆ្លុះពោះវៀន ១-២ឆ្នាំ/ម្តង នៅពេលពួកគេមានអាយុចាប់ពី២០ឆ្នាំឡើងទៅ។
[embed-health-tool-bmi]
