និយមន័យ
១- អ្វីទៅជាជំងឺរលាកលំពែង?
ជំងឺរលាកលំពែង គឺជាជំងឺដែលធ្វើឲ្យរលាកនិងហើមទៅលើលំពែង។ លំពែកគឺជាក្រពេញដែលមានរាងទ្រវែងសំប៉ែត ដែលផ្ដេកនៅពីក្រោយក្រពះ នៅផ្នែកខាងលើរបស់ពោះ។ លំពែងមានមុខងារបញ្ចេញអង់ហ្ស៊ីមរំលាយចូលទៅក្នុងពោះវៀនតូច ដើម្បីជួយដល់ការរំលាយអាហារ និងបញ្ចេញអ័រម៉ូនអាំងស៊ុយលីន និងគ្លុយកាហ្គុង (Glucagon) ដើម្បីធ្វើឲ្យរាងកាយបំបែកនិងគ្រប់គ្រងជាតិស្ករនៅក្នុងខ្លួន។ ជំងឺរលាកលំពែងចែកចេញជាពីរប្រភេទ គឺ រលាកលំពែងស្រួចស្រាវ និងរលាកលំពែងរ៉ាំរ៉ៃ។
–ជំងឺរលាកលំពែងស្រួចស្រាវ គឺជាការរលាកភ្លាមៗ ដែលកើតឡើងមានរយៈពេលខ្លី ដែលវាមានកម្រិតចាប់ពីស្រាលទៅដល់ធ្ងន់ធ្ងរ ដែលអាចគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិត។ អ្នកជំងឺភាគច្រើនដែលមានជំងឺនេះ នឹងជាសះស្បើយពេញលេញ បន្ទាប់ពីទទួលបានការព្យាបាលត្រឹមត្រូវ។ ចំពោះករណីធ្ងន់ធ្ងរ អាចធ្វើឲ្យមានការហូរឈាមនៅក្នុងក្រពេញនោះតែម្ដង ហើយធ្វើឲ្យខូចខាតជាលិកាក្រពេញធ្ងន់ធ្ងរ មានការបង្ករោគ និងធ្វើឲ្យកើតជាគីស។ ជំងឺរលាកលំពែងធ្ងន់ធ្ងរ អាចធ្វើឲ្យគ្រោះថ្នាក់ដល់សរីរាង្គសំខាន់ផ្សេងទៀតដូចជា បេះដូង សួត និងតម្រងនោម។
–ជំងឺរលាកលំពែងរ៉ាំរ៉ៃ គឺជាជំងឺដែលលំពែងទទួលរងការរលាកយូរអង្វែង។ ជំងឺនេះច្រើនកើតឡើងបន្ទាប់ពីមានជំងឺរលាកលំពែងស្រួចស្រាវ ហើយអ្នកដែលច្រើនតែមានជំងឺនេះ គឺច្រើនតែអ្នកដែលផឹកស្រាច្រើន។
ការខូចលំពែងដោយសារតែការផឹកគ្រឿងស្រវឹងច្រើន (ស្រា ឬ ភេសជ្ជៈមានជាតិអាល់កុលផ្សេងទៀត) អាចនឹងមិនបង្កឲ្យឃើញរោគសញ្ញាជាច្រើនឆ្នាំទេ ប៉ុន្តែ ពេលអ្នកជំងឺឈឺ វានឹងវិវត្តចេញជារោគសញ្ញាជំងឺរលាកលំពែងធ្ងន់ធ្ងរតែម្ដង។
២- តើជំងឺរលាកលំពែងកើតឡើងញឹកញាប់ឬទេ?
ជំងឺរលាកលំពែង អាចនឹងកើតមានចំពោះមនុស្សគ្រប់វ័យ ប៉ុន្តែវាអាចគ្រប់គ្រងបានដោយកាត់បន្ថយកត្តាប្រឈមផ្សេងៗ។ សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យដើម្បីដឹងព័ត៌មានបន្ថែម។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖ Pancreatic cancer (មហារីកលំពែង)
រោគសញ្ញា
៣- តើរោគសញ្ញាជំងឺរលាកលំពែងមានអ្វីខ្លះ?
រោគសញ្ញាជំងឺរលាកលំពែងស្រួចស្រាវរួមមាន៖
-ឈឺពោះផ្នែកខាងលើដែលរាលមកក្នុងខ្នង វាអាចឈឺកាន់តែខ្លាំងនៅពេលញ៉ាំអាហារ ជាពិសេសពពួកអាហារដែលមានខ្លាញ់ច្រើន។
-ហើមនិងតឹងណែនក្នុងពោះ
-ក្អួតចង្អោ
-គ្រុនក្ដៅ
-ចង្វាក់បេះដូងកើនឡើង
រោគសញ្ញានៃជំងឺរលាកលំពែងរ៉ាំរ៉ៃ៖
រោគសញ្ញាគឺស្រដៀងនឹងរោគសញ្ញាជំងឺរលាកលំពែងស្រួចស្រាវដែរ ប៉ុន្តែអាចមានរោគសញ្ញាផ្សេងទៀតរួមមាន ស្រកទម្ងន់ ដោយសារតែការស្រូបអាហារចូលក្នុងរាងកាយមិនល្អ។ ការស្រូបអាហារមិនល្អនេះ អាចកើតឡើងដោយសារតែក្រពេញនេះ មិនបញ្ចេញអង់ហ្ស៊ីមដើម្បីបំបែកអាហារឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់។ ដូចគ្នានេះដែរ ជំងឺទឹកនោមផ្អែម អាចនឹងកើតមានផងដែរ ប្រសិនបើការរលាកនេះធ្វើឲ្យខូចកោសិការលំពែងដែលផលិតអាំងស៊ុយលីន។
នៅអាចមានរោគសញ្ញាផ្សេងទៀតដែលមិនបានរៀបរាប់ខាងលើ ដូចនេះប្រសិនបើយើងមានការព្រួយបារម្ភពីរោគសញ្ញា សូមទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ។
៤- តើពេលណាត្រូវទៅជួបពេទ្យ?
សូមទាក់ទងទៅគ្រូពេទ្យភ្លាមប្រសិនបើយើងមានអាការៈឈឺចុកពោះញឹកញាប់។ សូមរកការជួយសង្គ្រោះពីគ្រូពេទ្យភ្លាមបើសិនការឈឺចុកពោះនោះ ធ្ងន់ធ្ងរខ្លាំងដែលយើងមិនអាចទ្រាំបាន ឬមិនមានឥរិយាបទមួយណាដែលធ្វើឲ្យយើងសម្រួលការឈឺចាប់បាន។
មូលហេតុ
៥- តើជំងឺរលាកលំពែងបង្កឡើងដោយមូលហេតុអ្វី?
– ញៀនស្រា
– គ្រួសថង់ទឹកប្រមាត់
– ការវះកាត់នៅត្រង់ពោះ
– ថ្នាំពេទ្យមួយចំនួន
– ជំងឺ Cystic fibrosis
– ការធ្វើតេស្ត ERCP (Endoscopic retrograde Cholangiopancreatography) ពេលព្យាបាលគ្រួសថង់ទឹកប្រមាត់
– ប្រវត្តិគ្រួសារមានជំងឺរលាកលំពែង
– កម្រិតជាតិកាល់ស្យូមក្នុងឈាមខ្ពស់ (Hypercalcemia) ដែលអាចបង្កឡើយដោយក្រពេញ ប៉ារ៉ាទីរ៉ូអ៊ីត (Parathyroid Gland) សកម្មខ្លាំងពេក។
– កម្រិតខ្លាញ់ ទ្រីគ្លីសេរីត ក្នុងឈាមខ្ពស់
– មានការបង្ករោគណាមួយ
– រងរបួសត្រង់ពោះ
– មានជំងឺមហារីកលំពែង
កត្តាប្រឈម
៦- កត្តាប្រឈមអ្វីខ្លះនាំឲ្យកើតជំងឺរលាកលំពែង?
មានកត្តាប្រឈមជាច្រើនដែលនាំឲ្យកើតមានជំងឺនេះ ដូចជា៖
– ការផឹកស្រាច្រើនរយៈពេលយូរ
– ជំងឺតំណពូជមួយចំនួនដូចជាជំងឺ Cystic Fibrosis
– គ្រួសថង់ទឹកប្រមាត់
– ជំងឺមួយចំនួនដូចជាជំងឺឡើងជាតិខ្លាញ់ទ្រីគ្លីសេរីតខ្ពស់ និងជំងឺ Lupus (ជំងឺម្យ៉ាងដែលប្រព័ន្ធការពាររាងកាយប្រឆាំងនឹងខ្លួនឯង – Autoimmune)
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖ Colitis (ជំងឺរលាកពោះវៀនធំ)
រោគវិនិច្ឆ័យនិងការព្យាបាល
ព័ត៌មានដែលផ្ដល់ឲ្យនេះមិនមែនជា ការផ្ដល់ប្រឹក្សាផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្ដនោះទេ គប្បីទៅពិគ្រោះជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិតជំនាញដើម្បីទទួលបានព័ត៌មានបន្ថែម។
៧- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
គ្រូពេទ្យនឹងសួរសំនួរ ពីប្រវត្តិជំងឺ និងធ្វើតេស្តពិនិត្យរាងកាយមួយចំនួន ហើយគ្រូពេទ្យនឹងតម្រូវឲ្យធ្វើតេស្តឈាមដើម្បីជំនួយក្នុងការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ។ អំឡុងពេលមានជំងឺរលាកលំពែងស្រួចស្រាវ ឈាមនឹងមានកម្រិតអង់ហ្ស៊ីម អាមីឡាស (Amylase) និង លីប៉ាស (Lipase) កើនឡើងយ៉ាងតិចបីដងនៃកម្រិតធម្មតា ហើយអងហ្ស៊ីមទាំងនេះ គឺជាអង់ហ្ស៊ីមរំលាយអាហារ បញ្ចេញដោយលំពែង។ ការប្រែប្រួលសារធាតុគីមីនៅក្នុងរាងកាយផ្សេងទៀតអាចមាននឹងកើតមាន ដូចជា ជាតិស្ករ កាល់ស្យូម ម៉ាញ៉េស្យូម សូដ្យូម ប៉ូតាស្យូម និងប៊ីកាបូណាត។ បន្ទាប់ពីស្ថានភាពជំងឺបានធូរស្រាល កម្រិតសារធាតុទាំងនោះនឹងត្រលប់មកធម្មតាវិញ។
ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ជំងឺរលាកលំពែងនេះ គឺច្រើនតែលំបាក ពីព្រោះតែទីតាំងរបស់លំពែងគឺនៅកន្លែងដែលជ្រៅក្នុងរាងកាយ ហើយគ្រូពេទ្យអាចនឹងតម្រូវឲ្យធ្វើតេស្តមួយ ឬច្រើនជាងនេះ ក្នុងចំណោមតេស្តខាងក្រោម៖
– អេកូពោះ
– ថតស៊ីធីស្កេន (Computerized tomography Scan)
– Endoscopic ultrasound (EUS)
– Magnetic resonance cholangiopancreatography (MRCP)
៨- ព្យាបាលដោយវិធីណា?
ការព្យាបាលជំងឺរលាកលំពែង ជាទូទៅតម្រូវឲ្យសម្រាកពេទ្យ។ ពេលដែលស្ថានភាពជំងឺនឹងនរនៅក្នុងមន្ទីពេទ្យ ហើយការរលាកលំពែងអាចគ្រប់គ្រងបានហើយនោះ គ្រូពេទ្យ អាចនឹងបន្តព្យាបាលមូលហេតុដែលនាំឲ្យអ្នករលាកលំពែង។
ការសម្រាកពេទ្យដើម្បីឲ្យស្ថានភាពជំងឺរលាកលំពែងនឹងនរ៖
ប្រសិនបើយើងមានជំងឺរលាកលំពែង នោះគ្រូពេទ្យអាចនឹងតម្រូវឲ្យយើងសម្រាកពេទ្យដើម្បីថែទាំ។ ការព្យាបាលដំបូងគឺជួយគ្រប់គ្រងស្ថានភាពរលាក និងជួយឲ្យយើងមានអារម្មណ៍ប្រសើរជាងមុនដោយរួមមាន៖
-ឲ្យយើងឈប់ញ៉ាំអាហារពីរបីថ្ងៃ ពេលនៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ ដើម្បីឲ្យលំពែងមានឱកាសសះស្បើយមកវិញ។ ពេលដែលបញ្ហារលាកលំពែងអាចគ្រប់គ្រងបានហើយ គ្រូពេទ្យអាចនឹងអនុញ្ញាតឲ្យយើងផឹកទឹក ឬញ៉ាំអាហារដែលទន់បាន។ ពេលយូរទៅ យើងនឹងអាចហូបអាហារតាមធម្មតាបានវិញ។ បើសិនជំងឺរលាកលំពែងនៅតែមាន នោះយើងនឹងឈឺនៅពេលដែលញ៉ាំអាហារ ហើយគ្រូពេទ្យនឹងតម្រូវឲ្យយើងសុងបំពង់អាហារដើម្បីឲ្យរាងកាយទទួលបានជីវជាតិចិញ្ចឹម។
-ថ្នាំបំបាត់ការឈឺចាប់។ ជំងឺនេះអាចបង្កឲ្យមានការឈឺចាប់ខ្លាំង ដូចនេះ ក្រុមគ្រូពេទ្យនឹងប្រើថ្នាំបំបាត់ការឈឺចាប់ដើម្បីគ្រប់គ្រងបញ្ហាឈឺចាប់នេះ។
-ចាក់សេរ៉ូម។ ដោយសារតែរាងកាយយើងត្រូវការថាមពលនិងជាតិទឹកដើម្បីជួសជុលលំពែងដែលមានបញ្ហានោះ ហេតុនេះហើយយើងអាចនឹងមានបញ្ហាខ្វះជាតិទឹក (Dehydrated)។ ដោយមូលហេតុនេះ គ្រូពេទ្យនឹងចាក់ព្យួរសេរ៉ូមដល់យើង នៅអំឡុងពេលដែលកំពុងសម្រាកពេទ្យនេះ។
នៅពេលស្ថានភាព ជំងឺអាចគ្រប់គ្រងបានហើយ ក្រុមគ្រូពេទ្យអាចនឹងចាប់ផ្ដើមព្យាបាលមូលហេតុដែលនាំឲ្យយើងរលាកលំពែងនេះ។ ការព្យាបាលនឹងអាស្រ័យលើមូលហេតុដែលនាំឲ្យរលាកលំពែង ជាឧទាហរណ៍នៃការព្យាបាលរួមមាន៖
– វិធីសាស្ត្រវះកាត់បំពង់ទឹកប្រមាត់ដែលស្ទះ
– ការវះកាត់ថងទឹកប្រមាត់
– ការវះកាត់លំពែង
– ការព្យាបាលបញ្ហាញៀនស្រា
ជំងឺរលាកលំពែងរ៉ាំរ៉ៃ អាចនឹងត្រូវការការព្យាបាលបន្ថែម អាស្រ័យលើស្ថានភាពជំងឺរបស់យើង។ ការព្យាបាលផ្សេងទៀតសម្រាប់បញ្ហារលាកលំពែងរ៉ាំរ៉ៃរួមមាន៖
– ការគ្រប់គ្រងលើអាការៈឈឺចាប់
– ការវះកាត់
– បង្កើនអង់ហ្ស៊ីមរំលាយអាហារ
– ការផ្លាស់ប្ដូររបបអាហារ
ការផ្លាស់ប្ដូររបៀបរស់នៅ និងព្យាបាលនៅផ្ទះ
៨- តើការផ្លាស់ប្ដូររបៀបរស់នៅឬការព្យាបាលនៅផ្ទះអ្វីខ្លះ ដែលអាចជួយគ្រប់គ្រង ជំងឺរលាកលំពែង?
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ និងវិធីព្យាបាលនៅផ្ទះ អាចជួយបង្ការ និងគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺបាន ដូចជា៖
ឈប់ផឹកស្រា។ បើសិនយើងមិនអាចឈប់ផឹកស្រាឬភេសជ្ជៈមានជាតិអាល់កុលបានទេ សូមស្វែងរកជំនួយពីគ្រូពេទ្យ។ គ្រូពេទ្យអាចនឹងបញ្ជូនយើងទៅជួបអ្នកជំនាញដើម្បីជួយអ្នកបញ្ឈប់ការញៀនស្រាបាន។
ឈប់ជក់បារី។ បើសិនយើងជក់បារី សូមបញ្ឈប់ភ្លាម។ បើសិនយើងមិនជក់ទេ សូមកុំសាកល្បងជក់ឲ្យសោះ។ បើសិនយើងមិនអាចឈប់ជក់បានទេ សូមរកជំនួយពីគ្រូពេទ្យ។ ថ្នាំពេទ្យនឹងការពិគ្រោះយោបល់អាចជួយយើងបញ្ឈប់ការជក់បារីបាន។
ត្រូវជ្រើសរើសរបបអាហារដែលមានខ្លាញ់តិច។ សូមជ្រើសរើសញ៉ាំអាហារដែលមានកម្រិតជាតិខ្លាញ់ទាប ផ្លែឈើស្រស់ និងបន្លែ គ្រាប់ធញ្ញជាតិ និងប្រូតេអ៊ីនសុទ្ធ។
ត្រូវញ៉ាំទឹកឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់។ ជំងឺរលាកលំពែង អាចធ្វើឲ្យយើងបាត់បង់ជាតិទឹក ដូចនេះសូមញ៉ាំទឹកឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ពេញមួយថ្ងៃ ហើយត្រូវតែមានទឹក នៅជាប់ខ្លួនជានិច្ចពេលទៅណាក៏ដោយ។
បើសិនអ្នកមានសំនួរអ្វី សូមពិគ្រោះជាមួយនឹងគ្រូពេទ្យ ដើម្បីអាចដឹងកាន់តែច្បាស់ពីដំណោះស្រាយល្អបំផុតសម្រាប់យើង។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
- តិចនិកហាត់ប្រាណសម្រាប់អ្នកមានជំងឺរលាកឆ្អឹងសន្លាក់
- ម៉ាក់ប៉ាត្រូវដឹងរឿងទាំងនេះ បើកូនមានជំងឺរលាកទងសួត
- Spinal meningitis (ជំងឺរលាកខួរឆ្អឹងខ្នង)
ក្នុងករណីមានសំណួរ ឬមន្ទិលសង្ស័យជុំវិញសុខភាពអ្នក ជម្រើសល្អបំផុតសូមពិគ្រោះ និងប្រឹក្សាយោបលផ្ទាល់ជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញ។ Hello Health Group មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕
[embed-health-tool-bmi]
