និយមន័យ
១- អ្វីជាជំងឺប្រព័ន្ធភាពស៊ាំប្រឆាំងនឹងខ្លួនឯង?
ចង់ចាកចេញពី Hellokrupet?
ប្រាកដហើយថា អ្នកចង់ចាកចេញ?
Autoimmune Diseases (ប្រព័ន្ធភាពស៊ាំប្រឆាំងនឹងខ្លួនឯង)
ប្រព័ន្ធភាពស៊ាំ ជាទូទៅការពាររាងកាយប្រឆាំងនឹងការបង្ករោគផ្សេងៗ។ ពេលប្រព័ន្ធភាពស៊ាំមានការភ័ន្តច្រឡំបង្កើតប្រូតេអ៊ីនទៅជាអង់ទីករដើម្បីប្រឆាំងរាងកាយខ្លួនឯង ពេលនោះត្រូវចាត់ទុកជាជំងឺនេះហើយ ខណៈសរីរាង្គប៉ះពាល់ញឹកញាប់បំផុតមានសន្លាក់ និងស្បែក។
ជំងឺនេះ ពេលខ្លះប៉ះពាល់លើសរីរាង្គតែមួយមុខប៉ុណ្ណោះ (ឧ.ទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី១ ប៉ះពាល់លំពែង) ប៉ុន្តែមានមួយប្រភេទទៀត ប៉ះពាល់ស្ទើរគ្រប់សរីរាង្គទាំងអស់ហៅថាជំងឺ Lupus ( Systemic Lupus Erythematosus ឬ Lupus) ខណៈប្រភេទនៃជំងឺទាំងពីរមានដូចជា៖
– ជំងឺរលាកសន្លាក់( Rheumatoid arthritis )៖ ដោយសារអង់ទីករទៅប្រឆាំងផ្ទាល់លើសន្លាក់ បង្កឲ្យហើមរលាក និងឈឺចាប់។ករណីព្យាបាលពេល សន្លាក់នឹងខូចខាតធ្ងន់ធ្ងរមិនអាចកែកុនបានឡើយ។
– ជំងឺលូផឹស Lupus )៖ ករណីនេះអង់ទីករមិនទៅប្រឆាំងលើតែកោសិកាសន្លាក់ប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងប្រឆាំងទៅនឹង សួត គ្រាប់ឈាម សរសៃប្រសាទ ក៏ដូចជាតម្រងនោមជាដើម។
– រលាកពោះវៀនរ៉ាំរ៉ៃ ( IBD )៖ ដោយសារប៉ះពាល់លើជាលិកាភ្នាសពោះវៀន អាការៈមួយចំនួននឹងបង្ហាញដូចជា រាគញឹកញាប់ បន្ទោរបង់ឈាម ឧស្សាហ៍ផោម ឈឺពោះ ក្ដៅខ្លួន និងស្រកទម្ងន់។ ជំងឺក្រុណ្ហ( Crohn’s disease ) និងដំបៅពោះវៀនឧស្សាហ៍ជួបប្រទះបំផុត។
– ជំងឺក្រិនសរសៃប្រសាទ ( Multiple Sclerosis )៖ វាធ្វើឲ្យបាត់មុខងារនៃប្រព័ន្ធប្រសាទ ធ្វើឲ្យមានរោគសញ្ញាដូចជា ឈឺចាប់ ខ្វាក់ភ្នែក ខ្សោយ មិនមានលំនឹងដងខ្លួន និងគាំងសាច់ដុំជាដើម។
– ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ១៖ ប្រព័ន្ធភាពស៊ាំរាងកាយបំផ្លាញកោសិកាដែលផលិតអ័រម៉ូនអាំងស៊ុយលីននៅលើលំពែង ដែលនាំអោយអ្នកជំងឺប្រភេទនេះតែងតែត្រូវការចាក់អាំងស៊ុយលីនដើម្បីរស់។
ជំងឺប្រព័ន្ធភាពស៊ាំប្រឆាំងខ្លួនឯង លើបុរស និងស្រ្តី
តាមការសិក្សាស្ត្រីអាចប្រឈមហានិភ័យកើតជំងឺនេះខ្ពស់ជាបុរស ដល់ទៅ ២ដង ព្រោះអត្រាកើតជំងឺលើស្ត្រីមានដល់ទៅ ៦,៤ភាគរយ ខណៈអត្រាកើតលើបុរសមានត្រឹម ២,៧ភាគរយ ហើយជារឿយស្រីៗវ័យចន្លោះពី ១៤-៤៤ ឆ្នាំប្រឈមខ្ពស់។
រោគសញ្ញា
២- រោគសញ្ញាមានអ្វីខ្ល?
រោគសញ្ញាឧស្សាហ៍ជួបប្រទះមាន៖
– ហត់ និងអស់កម្លាំងជាប្រចាំ
– ឈឺចុកចាប់សាច់ដុំ
– ឡើងក្រហមរោល និងហើម
– ក្ដៅខ្លួនស្ទិញៗ
– ពិបាកប្រមូលអារម្មណ៍ធ្វើការ
– ស្ពឹកៗ ព្រឺៗ ចុងដៃជើង
– ជ្រុះសក់
– រមាស់ស្បែក
យើងម្នាក់ៗអាចបង្ហាញរោគសញ្ញាខុសៗគ្នា (ឧ. អ្នករលាកពោះវៀនរ៉ាំរ៉ៃ អាច ហើមពោះ ឈឺពោះ និងរាគ ជាដើម ចំណែកអ្នកទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ១ អាច ស្រេកទឹកខ្លាំង ស្រកទម្ងន់ និងអស់កម្លាំង។ យ៉ាងណាជំងឺនេះអាចបាត់ក្នុងពេលណាមួយ ប៉ុន្តែអាចលាប់ឡើងវិញដូចគ្នា។
មូលហេតុបង្ក
៣- អ្វីជាមូលហេតុបង្ក?
មិនទាន់មានអំណះអំណាងច្បាស់លាស់នៅឡើយពាក់ព័ន្ធមូលហេតុពិតប្រាកដនៃជំងឺ ប៉ុន្តែចំពោះអ្នកជំងឺលុយផឹស ( Lupus ) និងជំងឺក្រិនសរសៃប្រសាទ ( MS ) ថែមទាំងអាចបង្កើតហ្សែន បន្តទៅកូនចៅជំនាន់ក្រោយទៀតផង។ ទោះយ៉ាងណា មិនបញ្ជាក់ថាគ្រប់សមាជិកគ្រួសារសុទ្ធតែប្រឈមនឹកការកើតជំងឺនេះទៅថ្ងៃអនាគតនោះដែរ។
ដោយសារអត្រាកើតជំងឺប្រព័ន្ធភាពស៊ាំនេះមានការកើនឡើងគួរឲ្យកត់សំគាល់ អ្នកស្រាវជ្រាវបានកំណត់ថា កត្តាបរិស្ថាន និងការប្រឈមមេរោគផ្សេងៗ ក៏ដូចជាជាតិគីមី អាចធ្វើឲ្យកើតជំងឺនេះដែរ។
ជាងនេះ របបអាហារពួកបស្ចិមប្រទេសសម្បូរជាតិខ្លាញ់ ស្ករ និងគ្រឿងកំប៉ុងច្រើន ប្រចាំថ្ងៃ ក៏អាចជាមូលហេតុមួយដែលនាំឲ្យមានបញ្ហានេះកើតឡើងដែរ ប៉ុន្តែក៏នៅមិនទាន់មានអ្វីដែលជាភស្ដុតាងបញ្ជាក់នៅឡើយទេ។
មួយទៀតការរស់នៅស្អាតហួសហេតុ (Hygiene Hypothesis) ដូចជាការចាក់វ៉ាក់សាំងលើជំងឺមិនចាំបាច់ច្រើនពេក និងថ្នាំសំអាតសម្លាប់មេរោគ (Antiseptics) ធ្វើអោយក្មេងៗមិនអាចប៉ះនឹងមេរោគ(Germ) ច្រើនដូចមុន ដែលធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធភាពស៊ាំងាយនឹងបញ្ចេញប្រតិកម្មហួសព្រំដែនបង្កទៅជាជំងឺនេះ។
កត្តាប្រឈម
៤- អ្វីខ្លះជាកត្តាប្រឈម?
អ្នកប្រឈមកើតជំងឺនេះខ្ពស់ជាងគេ៖
– ស្ត្រី
– ចាប់ពីវ័យជំទង់ ដល់មជ្ឈឹមវ័យ
– ជនជាតិអាមេរិកស្បែកខ្មៅ ឥណ្ឌាកាត់អាមេរិក និងជនជាតិឡាទីន
– ធ្លាប់មានប្រវត្តិសមាជិកក្នុងគ្រួសារមានជំងឺ
– ប្រឈមកត្តាបរិស្ថានជុំវិញ
– ឧស្សាហ៍ឆ្លងរោគ
រោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាល
ព័ត៌មាននេះមិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទជំងឺទេ។ គួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
៥- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
គ្រូពេទ្យត្រូវការធ្វើតេស្តជាច្រើនវិធី ដើម្បីអាចសន្មត់រួមមួយ ខណៈតេស្តពេញនិយមបំផុត គឺតេស្តរកប្រព័ន្ធភាពស៊ាំប្រឆាំងខ្លួនឯង (Antinuclear antibody Test= ANA ) ទោះជាលទ្ធផលបញ្ជាក់ថាវិជ្ជមានក៏ដោយ នៅតែមិនអាចកំណត់ច្បាស់ជំងឺនេះនឹងលេចចេញជាសញ្ញាអ្វីទៅថ្ងៃក្រោយ ហើយគ្រូពេទ្យអាចស្នើធ្វើតេស្តដើម្បីរកមើលករណីរលាកសរីរាង្គផ្សេងទៀត។
៦- ព្យាបាលដោយវិធីណា?
គ្មានថ្នាំព្យាបាលជំងឺនេះឲ្យជាដាច់ក៏ពិតមែន តែយើងអាចគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺកុំឲ្យធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះតាមរយៈ៖
– ថ្នាំបំបាត់ការឈឺចាប់
– រមាស់ស្បែក និងថ្នាំកម្លាំងជាដើម
– ថ្នាំបន្ថយសកម្មភាពប្រព័ន្ធភាពស៊ាំ និងថ្នាំព្យាបាលបន្ទាប់បន្សំដទៃទៀតដូចជា ថ្នាំបំបាត់ហើម។
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ
៧- ទម្លាប់រស់នៅ
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ និងព្យាបាលនៅផ្ទះ អាចជួយបង្ការ និងគ្រប់គ្រងអាការៈជំងឺបាន ដូចជា ហាត់ប្រាណបញ្ចេញកម្លាំងកាយច្រើន និងរបបអាហារដែលមានតុល្យភាព គឺបង្ហាញថាមានឥទ្ធិពលវិជ្ជមានទៅលើជំងឺនេះ។
ក្នុងករណីមានសំនួរ ឬមន្ទិលសង្ស័យជុំវិញសុខភាពអ្នក ជម្រើសល្អបំផុតសូមពិគ្រោះ និងប្រឹក្សាយោបល់ផ្ទាល់ជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញ។ Hello Health Group មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕
គណនា BMI
ប្រើរង្វាស់សុខភាពBMI ដើម្បីគណនារាងកាយ ទម្ងន់ និងកម្ពស់សមសួន និងសុខភាពល្អ
ប្រុស
ស្រី
Hello Health Group និង “Hello គ្រូពេទ្យ” មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕
ប្រភព
What Are Autoimmune Disorders? https://www.webmd.com/a-to-z-guides/autoimmune-diseases. Accessed August 8, 2018.
Autoimmune Diseases: Types, Symptoms, Causes and More. https://www.healthline.com/health/autoimmune-disorders#causes. Accessed August 8, 2018.
Risk Factors for Autoimmune Disorders. https://www.everydayhealth.com/autoimmune-disorders/autoimmune-risk-factors.aspx. Accessed August 8, 2018.
Share