ជំងឺឈាមគឺជាដំណើរខុសប្រក្រតីនៃកោសិកាណាមួយ ឬច្រើនក្នុងឈាមមិនអាចបំពេញមុខងារបានត្រឹមត្រូវ។ តួយ៉ាងដូចជា ពពួកកោសិកាគ្រាប់ឈាមក្រហម គ្រាប់ឈាមស ផ្លាកែត ប្លាស្មា និង ពពួកប្រូតេអ៊ីនជាដើម។ កត្ដាដែលអាចបង្កឲ្យកើតជាជំងឺឈាមបាន នោះក៏ដោយសារតែកត្ដាហ្ស៊ែន និង កត្ដាកង្វះសារធាតុចិញ្ចឹមពីរបបអាហារ។
ចង់គណនារង្វាស់ចង្វាក់បេះដូង ចុចទីនេះ!
ចង់ពិនិត្យសុខភាពប្រព័ន្ធរំលាយអាហារ ចុចទីនេះ!
ជំងឺឈាមចែកជាច្រើនប្រភេទសំខាន់ៗដូចជា៖
១. ជំងឺស្លេកស្លាំង
ជំងឺស្លេកស្លាំង (Anemia)គឺជាស្ថានភាពនៃជំងឺឈាមមួយប្រភេទដែលរាងកាយរបស់យើង ខ្វះគ្រាប់ឈាមក្រហម មិនអាចដឹកនាំអុកស៊ីសែន ទៅចិញ្ចឹមកោសិកាផ្សេងៗក្នុងរាងកាយបាន។ ជំងឺនេះអាចបង្ហាញរោគសញ្ញាដូចជា អស់កម្លាំង វិលមុខឬខ្សោយ ឈឺក្បាល ស្បែកស្លេកស្លាំង និងស្ងួតងាយមានស្នាមជាំ និងចង្វាក់បេះដូងលោតញាប់។
អ្នកដែលប្រឈមកើតជំងឺនេះមានដូចជា ស្ដី្រដែលមករដូវច្រើន ស្ដ្រីដែលឆ្លងទន្លេដែលប្រឈមនឹងការបាត់បង់ឈាមច្រើន កុមារអាយុ ១ ឬ២ឆ្នាំ ខ្វះជាតិដែក។ សម្រាប់កូនក្មេង ក្រោយពេលផ្ដាច់ដោះ និងប្ដូររបបអាហារ ប្រព័ន្ធរំលាយអាហារមិនទាន់រឹងមាំគ្រប់គ្រាន់អាចស្រូបយកសារធាតុចិញ្ចឹមពីអាហាររឹងបាន ក៏អាចបណ្ដាលឲ្យស្លេកស្លាំងដែរ។ បន្ថែមពីនោះ ជំងឺស្លេកស្លាំងក៏ឃើញមានកើតលើមនុស្សវ័យ ៦៥ឆ្នាំឡើងផងដែរ។
ជំងឺស្លេកស្លាំងបង្កឡើងដោយ កត្ដាពីរសំខាន់ៗគឺ កង្វះជាតិដែកក្នុងរបបអាហារ និង តាមហ្សែនតំណរពូជ។ ចំពោះការព្យាបាលជំងឺនេះក៏ត្រូវធ្វើការសិក្សាពីមូលហេតុបង្ក។ ក្នុងករណីដែលជំងឺបង្កឡើងដោយការខ្វះខាតសារធាតុចិញ្ចឹម នោះការព្យាបាលគឺការបំពេញបន្ថែមសារធាតុចិញ្ចឹមដែលខ្វះ។ អ្នកជំងឺអាចជាសះស្បើយបានដូចជា ជំងឺស្លេកស្លាំងខ្វះវីតាមីន និង ជំងឺស្លេកស្លាំងខ្វះរ៉ែជាតិដែក ជាដើម។ ប៉ុន្ដែប្រសិនបើជំងឺបង្កឡើងដោយហ្ស៊ែនតំណពីគ្រួសារ ដូចជា Aplastic anemia, Hemolytic anemias, Sickle cell anemia និងជំងឺស្លេកស្លាំងពាក់ព័ន្ធមហារីកខួរឆ្អឺង គឺទាមទារការព្យាបាល និងតាមដានយូរ។
២. ជំងឺ Hemophilia
Hemophilia គឺជាជំងឺវិបត្តិហូរឈាមពីកំណើតដែលកើតញឹកញាប់ជាងគេលំដាប់ទី២ ហើយកើតមានទៅលើក្មេងប្រុស ឯក្មេងស្រីអាចជាអ្នកផ្ទុក ដោយមិនចេញរោគសញ្ញា។ Hemophilia គឺជាជំងឺតំណរពូជពីម្តាយទៅកូន មិនមែនពីឪពុកទៅកូនទេ ហើយ៧០% នៃជំងឺគឺមានប្រវត្ដិគ្រួសារដែលកើតជំងឺ Hemophiliaតែម្ដង។ Hemophilia ជាប្រភេទជំងឺហូរឈាម ឬក៏យើងហៅថា ឈាមក្រកក តែមិនមែនជាជំងឺឈាមរាវនោះទេ ចំណែក ៣០% ទៀត ជំងឺ Hemophilia កើតឡើងដោយសារបម្រែបម្រួលទៅលើក្រូម៉ូសូមដោយខ្លួនឯង។
រោគសញ្ញាជំងឺ Hemophilia មានដូចជា ងាយឡើងជាំនៅពេលទង្គិចអ្វីមួយ ឧស្សាហ៍ហើមជង្គង់ កែងដៃ ឈាមក្រកក ឈាមហូរខុសប្រក្រតីនៅតាមមាត់ សន្លាក់ សាច់ដុំ ហើម ឬហូរឈាមខុសប្រក្រតីពេលចាក់វ៉ាក់សាំង មានឈាមនៅក្នុងទឹកនោម ឬលាមកជាដើម។ ជំងឺនេះ គឺជាប្រភេទជំងឺហ្សែន ហើយមិនអាចព្យាបាលជាដាច់នោះទេ ប៉ុន្តែអាចព្យាបាលដើម្បីកាត់បន្ថយរោគសញ្ញា និងការពារផលវិបាកសុខភាពនាពេលអនាគត។
៣. ជំងឺឡើងគ្រាប់ឈាមស
ជំងឺឡើងគ្រាប់ឈាមស (Leukocytosis) កើតឡើងនៅពេលដែលបរិមាណគ្រាប់ឈាមសត្រូវបានផលិតឡើងច្រើនលើសបរិមាណតម្រូវការធម្មតា ហើយជាក់ស្ដែងជំងឺនេះអាចកើតឡើង ហើយក៏អាចបាត់ទៅវិញដោយខ្លួនឯងមិនបាច់ព្យាបាលក៏បានដែរ។ ការកើនឡើងកម្រិតគ្រាប់ឈាមសបង្ហាញថា រាងកាយក៏កំពុងតែទទួលរងការឆ្លងមេរោគ ការរលាក ការរបួស និងភាពមិនប្រក្រតីនៃប្រព័ន្ធភាពស៊ាំក្នុងរាងកាយ។ អ្នកជំងឺលើសគ្រាប់ឈាមស អាចបង្ហាញរោគសញ្ញាសំខាន់ៗដូចជា គ្រុនក្ដៅ អស់កម្លាំង ការឈឺចាប់ ពិបាកដកដង្ហើម បែកញើសពេលយប់ ស្រកទម្ងន់ និងឡើងកន្ទួលលើស្បែក។
ជំងឺគ្រាប់ឈាមសមាន៥ប្រភេទផ្សេងៗទៀតដូចជា៖
- Neutrophilia leukocytosis គឺបណ្តាលមកពីការកើនឡើងចំនួន Neutrophilia ខ្ពស់។
- Lymphocytosis សំដៅទៅលើការកើនឡើងបរិមាណ Lymphocytes ខ្ពស់។
- Monocytosis គឺជាការកើនឡើងបរិមាណ monocytes។
- Eosinophilia គឺសំដៅទៅលើការកើនឡើងខ្ពស់នៃកម្រិត eosinophils។
- Basophilia គឺការកើនឡើងនៃបរិមាណកោសិកា basophils ដែលមានមុខងារប្រឆាំងទៅនឹងការឆ្លងពពួកប៉ារ៉ាសិត ការពារកំណកឈាម និងឆ្លើយតបទៅនឹងការប្រតិកម្មអាលែកហ្ស៊ី។
៤. ជំងឺគ្រាប់ឈាមក្រហម
ជំងឺគ្រាប់ឈាមក្រហម (Polycythemia vera) គឺជាប្រភេទជំងឺមហារីកគ្រាប់ឈាមក្រហមរ៉ាំរ៉ៃ ដែលបណ្តាលឲ្យខួរឆ្អឹង ផលិតកោសិកាឈាមក្រហមច្រើនហួសកម្រិត។ ជំងឺនេះមានការវិវត្តយឺតៗយ៉ាងខ្លាំង ហើយជារឿយៗក្នុងដំណាក់កាលដំបូងមិនត្រូវបានគេធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យឃើញនោះទេរហូតដល់វ័យ៦០ឆ្នាំទើបអាចរកឃើញ។ ហានិភ័យដ៏គ្រោះថ្នាក់បំផុត នៃជំងឺនេះ គឺការកើនឡើងបរិមាណកោសិកាឈាមក្រហម ដែលបណ្ដាលឲ្យងាយកើតកំណកឈាមក្រហមក្នុងសរសៃឈាម។
[embed-health-tool-heart-rate]
ជំងឺគ្រាប់ឈាមក្រហម គឺជាជំងឺតំណរពូជដោយហ្សែន ជាទូទៅជំងឺនេះ មិនមានការព្យាបាលឲ្យជាសះស្បើយនោះទេ ប៉ុន្ដែគេអាចព្យាលដោយកាត់បន្ថយរោគសញ្ញា។ អ្នកកើតជំងឺនេះបង្ហាញរោគសញ្ញាសំខាន់ៗដូចជា ឈឺក្បាល វិលមុខ អស់កម្លាំង សម្ពាធឈាមខ្ពស់ ស្រវាំងភ្នែក ហឹងត្រចៀក បែកញើសច្រើន ជាពិសេសនៅពេលយប់ ថប់ដង្ហើមជាពិសេសពេលដេក រមាស់ស្បែកជាពិសេសបន្ទាប់ពីងូតទឹកក្តៅ ស្បែកឡើងក្រហម ក្តៅ ញាក់ ក្រហាយបាតដៃ និងជើង ជាំស្បែក ឈាមច្រមុះ និងឈាមអញ្ចាញធ្មេញ ព្រមទាំងស្រកគីឡូជាដើម។
៥. ជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារកោសិកាឈាមក្រហមរាងដូចកណ្តៀវ
នេះគឺជាប្រភេទជំងឺស្លេកស្លាំងតំណពូជ កើតឡើងដោយសារខ្វះកោសិកាឈាមក្រហមល្អៗ ដើម្បីនាំអុកស៊ីសែនទៅចិញ្ចឹមសារពាង្គកាយ។ ជាធម្មតាកោសិកាឈាមក្រហមមានរាងមូល និងងាយផ្លាស់ទីក្នុងសរសៃឈាម ដើម្បីនាំអុកស៊ីសែនទៅផ្គត់ផ្គង់រាងកាយ។ ប៉ុន្ដែពេលយើងមានជំងឺស្លេកស្លាំងមួយនេះ កោសិកាឈាមក្រហមនឹងប្រែរូបរាងដូចជារាងកណ្តៀវ និងទៅជារួញហើយស្អិត។ រូបរាងមិនប្រក្រតីរបស់កោសិកាឈាមទាំងនេះ ធ្វើឲ្យកោសិកាឈាមក្រហមពិបាកធ្វើចលនាចូលក្នុងសរសៃឈាមតូចៗ បណ្ដាលឲ្យឈាមហូរយឺត ឬលែងហូរ ធ្វើឲ្យបាត់បង់ការដឹកនាំអុកស៊ីសែនទៅចិញ្ចឹមរាងកាយ ហើយចុងបញ្ចប់ នឹងធ្វើឲ្យខូចខាតដល់ជាលិការួមនិងសរីរាង្គ ដោយសារខ្វះឈាមទៅចិញ្ចឹម។
រោគសញ្ញាជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារកោសិកាឈាមក្រហមរាងដូចកណ្ដៀវ ជាទូទៅបង្ហាញរោគសញ្ញា ស្លេកស្លាំងរ៉ាំរៃ
បេះដូងលោតញាប់ អស់កម្លាំង ហើមដៃ និងជើងដោយសារស្ទះសរសៃឈាម កើតលឿង ឈឺទ្រូង ពោះ សន្លាក់ និងឆ្អឹងធ្ងន់ធ្ងរ មានរយៈពេលពី ៣ ទៅ៤ ម៉ោង ទៅ ៣ ទៅ៤ សប្ដាហ៍។
ជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារកោសិកាឈាមក្រហមរាងដូចកណ្តៀវ ជាជំងឺកើតតាំងពីកំណើត តែក្រោយអាយុ ៤ខែ ទើបចេញជារោគសញ្ញាថ្មី ផលវិបាកដែលបង្កឡើងដោយជំងឺ មានដូចជា ជំងឺតម្រងនោម និងភ្នែក ដំបៅជើង ដាច់សរសៃឈាមក្នុងខួរក្បាល និងបង្ករោគ ដូចជា រលាកឆ្អឹង រលាកសួត។ ក្នុងករណីធ្ងន់ធ្ងរ ខួរឆ្អឹងនឹងឈប់ផលិតកោសិកាឈាមក្រហមតែម្ដង។
មកទល់ពេលនេះ គេមិនអាចព្យាបាលជំងឺនេះជាដាច់នោះទេ គ្រូពេទ្យបានត្រឹមព្យាបាលទៅតាមរោគសញ្ញា និងបំបាត់ការឈឺចាប់ប៉ុណ្ណោះ។ បើយើង ឬកូនយើង មានការឈឺចាប់ខ្លាំងពេក ទោះបីប្រើប្រាស់ថ្នាំហើយក៏ដោយ នោះគ្រូពេទ្យនឹងប្ដូរទៅប្រើថ្នាំចាក់បំបាត់ការឈឺចាប់តាមសាច់ដុំ ឬសន្លាក់វិញ ដើម្បីទប់ប្រព័ន្ធប្រសាទកុំឲ្យរំញោចការឈឺចាប់។
៦. ជំងឺThalassemia
Thalassemia ជាជំងឺគ្រាប់ឈាមក្រហមពីកំណើត ឬជាជំងឺតំណពូជពីឪពុក ឬម្តាយ ឬអាចទាំងម្តាយទាំងឪពុកដែលមានជំងឺនេះ រួចបន្តទៅកូន ដែលធ្វើឲ្យរាងកាយមានអេម៉ូក្លូប៊ីនតិចជាងធម្មតា ដែលមិនអាចដឹកជញ្ជូនអុកស៊ីសែនទៅចិញ្ចឹមរាងកាយបាន។
លោកសាស្ត្រាចារ្យវេជ្ជបណ្ឌិត ជាន សុផល ប្រធានផ្នែកជំងឺឈាមកុមារ នៃមន្ទីរពេទ្យកុមារជាតិបានពន្យល់ថា ជំងឺ Thalassemia ស្ថិតនៅលើក្រូម៉ូសូមរបស់ម្តាយឪពុកដែលបង្កកំណើតផ្តល់ទៅកូន បើអ្នកទាំងពីរមានជំងឺនេះ កូនរបស់គាត់ក៏មានភាគរយខ្ពស់កើតដែរ។ ប៉ុន្ដែបើមានម្នាក់ អត់ម្នាក់ នោះកូនគាត់អាចប្រឈមកើតជំងឺនេះត្រឹមតែ ៥០%ប៉ុណ្ណោះ។ រោគសញ្ញាទូទៅនៃជំងឺនេះមានដូចជា ស្លេកស្លាំង អស់កម្លាំង ខ្សោយ ស្បែកលឿង ការលូតលាស់យឺត និង បាត់បង់ចំណង់អាហារ។
ទារក ឬ កុមារ ដែលកើតជំងឺនេះ គឺត្រូវធ្វើការព្យាបាលពេញមួយជីវិតដោយការលាងឈាម និងការប្រើប្រាស់ថ្នាំបញ្ចុះជាតិដែក។ ប៉ុន្ដែប្រសិនបើចង់ព្យាបាលឲ្យជាសះស្បើយមានតែមានការព្យាបាលដោយផ្លាស់ប្ដូរ ខួរឆ្អឹង ព្រោះខួរឆ្អឹងគឺជាអ្នកបង្កើតគ្រាប់ឈាម។
៧. ជំងឺឈាមក្រកក
ជំងឺឈាមក្រកក ឬអាចហៅបានម្យ៉ាងទៀតថា ជំងឺហូរឈាមមិនឈប់ (Von Willebrand) ជាជំងឺមួយប្រភេទស្ដែងឡើយដោយ ការហូរឥតឈប់ឈរនៅពេលមុតប៉ះអ្វីមួយបណ្ដាលឲ្យចេញឈាម។ ការហូរឈាមឥតឈប់ឈវាបណ្ដាលមកពីកង្វះ ឬខូចមុខងារនៃប្រូតេអ៊ីន Von Willebrand factor នៅក្នុងឈាមដែលមានយន្តការដ៏សំខាន់សម្រាប់គ្រប់គ្រងការហូរឈាម។
Von Willebrand factor ជាប្រូតេអ៊ីន ជួយតភ្ជាប់កោសិកាឈាមភ្ជាប់គ្នាទប់ស្កាត់ការហូរឈាម ពេលមានរបួស ឬមុតអ្វីមួយបណ្ដាលឲ្យហូរឈាម។ នៅពេល Von Willebrand factor មានបញ្ហា ដំណើរការមិនប្រក្រតី នោះវានឹងធ្វើការហូរឈាមនៅមុខរបួសនឹងបន្ដអូសបន្លាយពេលយូរមិនងាយបញ្ឈប់បាននោះឡើយ។
ជំងឺឈាមក្រកក ជាជំងឺដំណរពូជពីឪពុកម្ដាយ មកកូន ក្នុងករណីអ្នកទាំងពីរមានម្នាក់កើត នោះកូនកើតមក មានភាគរយ ៥០% គឺកើតជំងឺនេះ ហើយបើឪពុកម្ដាយកើតទាំង២ កូនមានភាគរយដល់ទៅ ៧៥% ក៏កើតជំងឺនេះដែរ។ មកទល់ពេលបច្ចុប្បន្នជំងឺនេះ នៅមិនទាន់មានវិធីសាស្ដ្រក្នុងការព្យាបាលនៅឡើយទេ ប៉ុន្ដែជំងឺនេះជាធម្មតាវាមិនបង្កបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរទេ ហើយមនុស្សភាគច្រើនដែលមានជំងឺនេះអាចរស់នៅនិងធ្វើសកម្មភាពធម្មតា។
រោគសញ្ញានៃជំងឺនេះអាចស្ដែងលើអ្នកជំងឺគ្រប់វ័យទាំងអស់មិនថាចាស់ឬក្មេងនោះទេ។ រោគសញ្ញាសំខាន់ៗមានដូចជា ឈាមច្រមុះញឹកញាប់ និង មានរយៈពេលយូរ ឈាមតាមអញ្ចាញធ្មេញ ហូរឈាមច្រើន និង យូរ ពេលមានរបួស មុត អ្វីមួយ បើចំពោះស្ដ្រីមករដូវ ឬសម្រាលកូន ការហូរឈាមមានចំនួនច្រើន ផងដែរ។
អត្ថបទគួរអាន៖
- ទម្លាប់មិនល្អទាំង៦ បំផ្លាញសុខភាពបេះដូងដោយមិនដឹងខ្លួន
- ខ្វះឈាមទៅចិញ្ចឹមបេះដូង អាចចេញរោគសញ្ញាទាំងនេះ
- ផ្លែឈើទាំង៨មុខនេះ ល្អសម្រាប់សុខភាពបេះដូង
- ឈឺទ្រូងផ្នែកកណ្ដាល ឬខាងឆ្វេង ប្រយ័ត្នជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង
- គ្រឿងផ្សំក្នុងអាហារ ៣មុខ អាចធ្វើឲ្យបេះដូងលោតខុសធម្មតា
- ធ្វើការពីផ្ទះ មុខកុំព្យូទ័រយូរម៉ោង អាចប្រឈមជំងឺបេះដូង
