និយមន័យ
១- អ្វីជាដុំសាច់ពណ៌ខ្មៅនៅលើភ្នែក?
Melanoma ជាប្រភេទមហារីក វិវត្តនៅក្នុងកោសិកា ផលិតជាតិពណ៌មេឡានីន ដែលជាសារធាតុផ្តល់ពណ៌ឲ្យស្បែក។ ភ្នែកយើងផ្ទាល់ ក៏មានកោសិកាផលិតជាតិមេឡានីនដូចគ្នា និងអាចវិវត្តទៅជាដុំសាច់ពណ៌ខ្មៅ។ ជំងឺដុំសាច់ពណ៌ខ្មៅក្នុងភ្នែក Eye melanoma ហៅម្យ៉ាងទៀតថា Ocular melanoma។
ភាគច្រើនដុំសាច់ក្នុងភ្នែក កើតនៅកន្លែងយើងមិនអាចមើលឃើញក្នុងកញ្ចក់ ហេតុនេះហើយនាំឲ្យពិបាករកមើលសញ្ញា ពិសេសជំងឺនេះមិនបង្ករោគសញ្ញាទៀតផង។
យ៉ាងណា យើងនៅតែអាចព្យាបាលបាន ហើយពេលដុំសាច់នៅតូច គឺមិនប៉ះពាល់ដល់ការមើលឃើញទេ ប៉ុន្តែបើដុំសាច់រីកធំ អាចបណ្ដាលឲ្យមើលលែងឃើញតែម្តង។
២- កើតឡើងញឹកញាប់ដែរទេ?
ដុំសាច់លើភ្នែកច្រើនកើតលើមនុស្សពេញវ័យ ហើយនៅអាមេរិក ត្រូវចាត់ទុកជាជំងឺទើបរកឃើញ ដោយមានកើតប្រមាណ ២០០០ ករណីក្នុងមួយឆ្នាំៗ។
រោគសញ្ញា
៣- រោគសញ្ញាមានអ្វីខ្លះ?
រោគសញ្ញាកើតមានជាញឹកញាប់ដូចជា៖
– ស្នាមអុជៗខ្មៅនៅលើប្រស្រីភ្នែក
– ចាញ់ពន្លឺថ្ងៃ
– កូនក្រមុំប្រែជាពណ៍ខ្មៅ
– ភ្នែកម្ខាងមើលមិនច្បាស់
– បាត់គំហើញកៀនៗ
– មានអារម្មណ៏ថាមានពន្លឺ និងមានដីក្នុងភ្នែក (អណ្តែត)។
អាចមានរោគសញ្ញាខ្លះមិនបានរៀបរាប់ខាងលើ ហេតុនេះមានចម្ងល់ ឬប្រទះរោគសញ្ញាសង្ស័យណាមួយគួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ។
៤- គួរទៅជួបពេទ្យពេលណា?
បើមានសញ្ញាដូចបានរៀបរាប់ខាងលើ សូមទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ។ ម្យ៉ាងទៀតមនុស្សគ្រប់រូបពុំមានរោគសញ្ញាដូចៗគ្នាទេ វិធីល្អបំផុតត្រូវទៅពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យ។
មូលហេតុបង្ក
៥- អ្វីខ្លះជាមូលហេតុបង្ក?
នៅមិនដឹងច្បាស់ពីវិវត្តជំងឺច្បាស់នៅឡើយ ប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវរកឃើញថា កត្តាផ្លាស់ប្ដូរហ្សែនភាគច្រើន មានលើអ្នកជំងឺប្រភេទនេះ នាំឲ្យមានការវាយតម្លៃ កត្តាសេនេទិច (ជំងឺតំណពូជ) ជាផ្នែកមួយកើតជំងឺនេះ។
ដុំសាច់ពណ៌ខ្មៅក្នុងភ្នែក កើតឡើងនៅពេល DNA របស់កោសិកាភ្នែក វិវត្តខុសប្រក្រតី បណ្ដាលមកពី ការផលិតកោសិកាមិនអាចគ្រប់គ្រងបាន។ ការផ្លាស់ប្ដូរកោសិកាភ្នែក នាំឲ្យក្លាយទៅជាជំងឺដុំសាច់ពណ៌ខ្មៅក្នុងភ្នែក។
កត្តាប្រឈម
៦- កត្តាប្រឈមមានអ្វីខ្លះ?
កត្តាប្រឈមជាច្រើនដូចជា៖
– ប៉ះពាល់ពន្លឺព្រះអាទិត្យធម្មជាតិ ឬពន្លឺសប្បនិម្មិតយូរពេក
– មានភ្នែកពណ៍ស្រាល (បែតង ឬខៀវ)
– មនុស្សចាស់
– ជនជាតិស្បែកស
– មានជំងឺស្បែកតំណពូជ ដូចជា Dysplastic nevus symdrome នាំឲ្យកើតប្រជ្រុយខុសប្រក្រតី
– ពណ៍ស្បែកខុសប្រក្រតី ធ្វើឲ្យកើនឡើងនៅសារធាតុកំណត់ពណ៌របស់ស្បែកនៅលើស្រទាប់ត្របកភ្នែក។
រោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាល
ព័ត៌មាននេះមិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទជំងឺទេ។ គួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
៧- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
ដើម្បីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យគ្រូពេទ្យអាចនឹងណែនាំដូចខាងក្រោម៖
– ពិនិត្យភ្នែក៖ គ្រូពេទ្យនឹងពិនិត្យផ្នែកខាងក្រៅភ្នែក រកមើលសសៃឈាមឡើងធំ ដែលជាសញ្ញាបង្ហាញថាមានដុំសាច់នៅក្នុងភ្នែក។ បន្ទាប់មក គ្រូពេទ្យប្រើឧបករណ៍ជំនួយដើម្បីពិនិត្យក្នុងភ្នែក។
វិធីមួយហៅថា Ophthalmoscopy គេប្រើ Lenses និងអំពូលភ្លើងពាក់លើថ្ងាស់គ្រូពេទ្យ ស្រដៀងចង្កៀង ដើម្បីធ្វើការពិនិត្យឲ្យច្បាស់។ វិធីផ្សេងទៀតដូចជា Slit-lamp biomicroscopy គឺមីក្រូស្កុប ផលិតកាំរស្មីពន្លឺ ដើម្បីបំភ្លឺផ្ទៃខាងក្នុងភ្នែក។
– ប្រើរលកសំឡេង Eye ultrasound៖ វិធីនេះប្រើរលកសំឡេងខ្ពស់ពីឧបករណ៍តូចមួយ កាន់នឹងដៃអាចបង្កើតរូបភាព។ ឧបករណ៍នេះគេដាក់នៅជិតត្របកភ្នែក ឬនៅខាងមុខផ្ទៃភ្នែក។
Angiogram ជារូបភាពសសៃឈាមក្នុង និងជុំវិញដុំសាច់ ទទួលបានដោយប្រើកាំរស្មីអ៊ិច។ នៅពេលពិនិត្យបែបនេះ គេប្រើសារធាតុពណ៌ចាក់ចូលសរសៃវ៉ែនតាមដៃ។ សារធាតុនោះជ្រាបចូលតាមសរសៃឈាមទៅក្នុងភ្នែក ហើយកាមេរ៉ា មានតម្រងពិសេសដើម្បីចាប់យកសារធាតុពណ៌ និងថតរូបភាពរាល់ ២-៣ វិនាទីម្តង រយៈពេល ៣-៤ នាទី។
– ចាប់យកជាលិកាសង្ស័យមកធ្វើតេស្ត៖ ករណីខ្លះ គ្រូពេទ្យក៏អាចណែនាំវិធីនេះ ដើម្បីចាប់យកជាលិកា ដោយប្រើម្ជុលតូចចាក់ចូលក្នុងភ្នែក និងច្រឹបយកជាលិកា។ គេយកជាលិកាទៅធ្វើតេស្តក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍ រកមើលកោសិកា ដុំសាច់ Melanoma ប៉ុន្តែវិធីនេះក៏មិនសូវជាចាំបាច់ប្រើប៉ុន្មានដែរ។
កំណត់តើមហារីករាលដាលឬទេ?
គ្រូពេទ្យនឹងណែនាំតេស្តបន្ថែម ដើម្បីរកមើលថាដុំសាច់ Melanoma រាលដាលទៅផ្នែកផ្សេងៗទៀត ឬនៅ ខណៈតេស្តទាំងនោះរួមមាន៖
– តេស្តឈាមរកមើលមុខងារថ្លើម
– ថតកាំរស្មីអ៊ិចនៅទ្រូង
– ថត CT ស្កេន
– ថត MRI
– ថតអេកូពោះ
៨- ព្យាបាលដោយវិធីណា?
ព្យាបាលដុំសាច់ពណ៌ខ្មៅក្នុងភ្នែក គឺអាស្រ័យលើទីតាំងនិងទំហំដុំសាច់នោះផ្ទាល់។ ពេលដុំសាច់នៅតូច មិនត្រូវការព្យាបាលភ្លាមៗទេ ពិសេសពេលដុំសាច់មិនលូតលាស់ យើងត្រូវរង់ចាំ និងតាមដានសញ្ញាលូតលាស់របស់ដុំសាច់។ តែបើដុំសាច់លូតលាស់ បង្កផលវិបាក ត្រូវតែព្យាបាលភ្លាមតាមរយៈវិធីសាស្ត្រមួយចំនួន៖
– ព្យាបាលដោយវះកាត់៖ វះកាត់ប្រើសម្រាប់ព្យាបាលដុំសាច់នៅក្នុងភ្នែកដោយវិធីវះកាត់អាចមានដូចជា៖
– វះកាត់យកដុំ Melanoma និងជាលិកាតូចៗ មានសុខភាពល្អចេញ ព្រោះធ្វើបែបនេះអាចព្យាបាលដុំ Melanoma តូចៗ។ ឧទាហរណ៍ ការវះកាត់យកដុំសាច់តូចៗ ប៉ះពាល់ដល់ប្រស្រីភ្នែកហៅថា (iridectomy)។ ការវះកាត់យកដុំសាច់នៅក្នុងស្រោមភ្នែក (Choroid) ហៅថា(Choroidectomy)។
– Enucleation ជាការវះកាត់យកភ្នែកទាំងមូលចេញ វិធីនេះប្រើសម្រាប់យកដុំសាច់ធំៗក្នុងភ្នែកចេញ ត្រូវប្រើបើជាមូលហេតុនាំឲ្យឈឺភ្នែក។
បន្ទាប់ពីយកដុំចេញហើយ ជាលិកាផ្សាំត្រូវបានដាក់ចូលទៅកន្លែងយកដុំចេញ យើងតភ្ជាប់សាច់ដុំ បញ្ជាចលនាភ្នែកទៅនឹងជាលិកាផ្សាំនោះ ដើម្បីឲ្យជាលិកាអាចធ្វើចលនាបាន។
បន្ទាប់ពីជាសះស្បើយ គេធ្វើភ្នែកសប្បនិម្មិត ហើយផ្ទៃខាងមុខភ្នែកថ្មី នឹងត្រូវលាបពណ៍ឲ្យដូច ភ្នែកពិតប្រាកដ។
– ព្យាបាលដោយប្រើធាតុវិទ្យុសកម្ម៖ វិធីនេះ គឺប្រើកាំរស្មីមានកម្លាំងខ្ពស់ដូចជា កាំរស្មីប្រូតុង ឬកាំរស្មីហ្គាម៉ា ប្រើសម្លាប់មហារីក ប្រើក្នុងករណីដុំសាច់មានទំហំពីតូចទៅល្មម។ ជាធម្មតា ត្រូវបញ្ជូនទៅដុំនោះតាមរយៈបន្ទះវិទ្យុសកម្មផ្ទាល់នៅលើភ្នែក វិធីនោះហៅថា Brachytherapy។ គេទុកបន្ទះនោះនៅកន្លែងដេរមួយរយៈដោយបន្ទះស្រដៀងគម្របដប វាមានផ្ទុកសារធាតុវិទ្យុសកម្ម ៣-៤ គ្រាប់។ បន្ទះនោះពេទ្យអាចនឹងរក្សាទុក ៤-៥ ថ្ងៃ ទើបយកចេញ។
សារធាតុវិទ្យុសកម្មខ្លះទៀត អាចទទួលបានពីម៉ាស៊ីន សារធាតុវិទ្យុសកម្មផ្ទាល់ដូចជា Proton Beams។ វិធីនេះនឹងធ្វើញឹកញាប់អាច ៣- ៤ ដងក្នុងមួយថ្ងៃ។
– បាញ់ឡាសែរ៖ ការប្រើឡាសែរ ដើម្បីសម្លាប់កោសិកា Melanoma ឲ្យត្រូវនឹងស្ថានភាព។ វិធីនេះឈ្មោះថា Thermotherapy ប្រើ Infrared Laser ពេលខ្លះប្រើជាមួយសារធាតុវិទ្យុសកម្ម។
– ព្យាបាលដោយប្រើសារធាតុត្រជាក់៖ វិធីនេះប្រើដើម្បីបំផ្លាញកោសិកា Melanoma តូចៗក្នុងភ្នែក ប៉ុន្តែវាមិនសូវជ្រើសប្រើប្រាស់ទេ។
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ
៩- ទម្លាប់រស់នៅ
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ និងវិធីព្យាបាលនៅផ្ទះ អាចជួយបង្ការ និងគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺបាន ដូចជា៖
បើការព្យាបាលធ្វើឲ្យយើងមើលលែងគំហើញភ្នែកខាងដូចជា យកភ្នែកចេញក៏ដោយ យើងនៅអាចធ្វើការងារដូចធម្មតា ហើយត្រូវចាំថា ២-៣ ខែក្រោយ ការមើលរបស់យើងនឹងស៊ាំឡើងវិញ។
មានភ្នែកតែម្ខាងពិបាកស្ទង់ចំងាយ និងពិបាកដឹងអ្វីនៅជុំវិញខ្លួន ពិសេសអ្វីកើតឡើងនៅខាង យើងមើលមិនឃើញ។ សូមសុំគ្រូពេទ្យឲ្យបញ្ជូនអ្នកទៅក្រុមអ្នកឯកទេស ដែលអាចមានយុទ្ធសាស្ត្រថ្មីជួយដោះស្រាយ និងជួយកែឆ្នៃគំហើញ (ការមើលឃើញ) របស់យើង។
ក្នុងករណីមានសំណួរ ឬមន្ទិលសង្ស័យជុំវិញសុខភាពអ្នក ជម្រើសល្អបំផុត សូមពិគ្រោះ និងប្រឹក្សាយោបល់ផ្ទាល់ជាមួយពេទ្យជំនាញ។ Hello Health Group និង “Hello គ្រូពេទ្យ” មិនចេញវេជ្ជបញ្ជា មិនធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ ឬព្យាបាលជូនទេ៕
