និយមន័យ
១- HIV/AIDS គឺជាអ្វី?
ហ៊ីវ ជាវីរុសបង្កឲ្យកើតជំងឺអេដស៍ ដោយសារវាទៅបំផ្លាញប្រព័ន្ធភាពស៊ាំយើងឲ្យចុះខ្សោយ បណ្ដាលឲ្យជំងឺឱកាសនិយមបង្កដោយមេរោគផ្សេងទៀត និងបាក់តេរីមួយចំនួនកើតមានឡើង។ ផ្ទុយពីមេរោគដទៃទៀត មេរោគហ៊ីវ គ្មានថ្នាំព្យាបាល ឬសម្លាប់ឲ្យងាប់អស់ពីរាងកាយយើងនោះទេ មានន័យថា បើយើងឆ្លងមេរោគនេះហើយ យើងនឹងរស់នៅជាមួយវាអស់មួយជិវិត
ជំងឺអេដស៍ គឺជាកំណាក់កាលចុងក្រោយនៃការឆ្លងមេរោគហ៊ីវ ជាពេលប្រព័ន្ធភាពស៊ាំក្នុងរាងកាយយើងចុះខ្សោយមិនអាចការពារករណីឆ្លង ឬបង្ករោគដោយជំងឺផ្សេងៗបាន ពិសេសជំងឺមហារីក និងបណ្តុំជំងឺឆ្លង។
២- កើតញឺកញាប់ដែរទេ?
យោងតាមអង្គការសុខភាពពិភពលោក ទិន្នន័យចុងឆ្នាំ ២០១៤ បង្ហាញថាមានមនុស្ស ៣៧លាន នាក់កំពុងរស់នៅជាមួយវីរុសកំណាចនេះ ហើយ ១,២លាននាក់ បានស្លាប់ ក្នុងនោះមានតែ ៥៤ភាគរយ ប៉ុណ្ណោះដឹងខ្លួនថាមានកើតជំងឺអេដស៍ ពីព្រោះមនុស្សទាំងអស់មិនមែនសុទ្ធតែមានរោគសញ្ញានោះទេ។
[embed-health-tool-bmr]
រោគសញ្ញា
៣- រោគសញ្ញាមានអ្វីខ្លះ?
មេរោគប្រភេទនេះ អាចសម្ងំក្នុងខ្លួនយើងដោយមិនបញ្ចេញរោគសញ្ញាពី ២-១៥ ឆ្នាំ ជាហេតុធ្វើឲ្យយើងមិនដឹងខ្លួនឯងមានផ្ទុកមេរោគនេះ និងអាចចម្លងទៅអ្នកដទៃដោយមិនដឹងខ្លួន អ៊ីចឹងហើយ មានតែធ្វើតេស្តឈាមប៉ុណ្ណោះអាចឲ្យដឹងប្រាកដបាន ម្យ៉ាងទៀតជំងឺអេដស៍ មិនធ្វើឲ្យសរីររាងយើងខូចខាតដោយផ្ទាល់ទេ តែផ្ដល់ឱកាសឲ្យ
មេរោគផ្សេងទៀតមកបង្ករោគនៅពេលប្រព័ន្ធភាពស៊ាំយើងចុះខ្សោយ ហើយរោគសញ្ញាជាទូទៅមានដូចជា៖
– ក្ដៅខ្លួន
– ឈឺក្បាល
– ល្ហិតល្ហៃ
– ឈឺសាច់ដុំ
– ស្រកទម្ងន់
– ហើមកូនកណ្ដុរនៅ ក ក្លៀក និងក្រលៀន
អេដស៍ជាដំណាក់កាលចុងក្រោយសម្រាប់អ្នកផ្ទុកមេរោគហ៊ីវ អាចមានការបង្ករោគមួយចំនួនដូចជា៖
– មហារីក សួត តម្រងនោម កូនកណ្ដុរ
– ជំងឺរបេង (តែងជួបប្រទះច្រើនជាងគេបំផុត)
– ជំងឺផ្សិតក្នុងមាត់ អណ្ដាត បំពង់អាហារ និងទ្វារមាស
– ជំងឺរលាកស្រោមខួរ បង្កដោយមេរោគ Cryptococcus
– ជំងឺរលាកស្រោមខួរ ជំងឺ Toxoplasmosis និង Cryptosporidiosis ជាដើម
– ជំងឺរើម អាចចម្លងទៅអ្នកដទៃតាមធាតុរាវរបស់សារពាង្គកាយដូចជា ឈាម ទឹករម្អិល ទឹករងៃ និង ទឹកមាត់ ទឹកនោម (ករណីកម្រ) ។
អត្ថបទគួរអាន៖
រោគសញ្ញាជំងឺទាំងនោះអាចបង្ហាញអាការៈមានដូចជា៖
– រលាកអាងត្រគាក
– ស្រកទម្ងប់លឿនគ្មានមូលហេតុ
– ឆាប់ជាំពេលប៉ះទង្គិចហ្នឹងអ្វីមួយ
– រាគជាប្រចាំ
– ឧស្សាហ៍ឡើងកំដៅ និងបែកញើសជាប្រចាំ
– ក្អកស្ងួតគ្មានមូលហេតុរយៈពេលយូរ
– ដង្ហក់ និងពិបាកដកដង្ហើម
– ឡើងពណ៌ស្វាយ ពេញមាត់ និងលើស្បែក
– ហូរឈាមតាមមាត់ ច្រមុះ ទ្វារមាស និងរន្ធគូទ
– ឡើងកន្តួល រមាស់
– ស្ពឹកដៃ ជើង និងពិបាកធ្វើចលនាសាច់ដុំ
– អស់កំលាំង ល្ហិតល្ហៃ និងឈឺក្បាល វិលមុខជាប្រចាំ
– វង្វេង ផ្លាស់ប្ដូរអាកប្បកិរិយា និងពិបាកប្រមូលអារម្មណ៍
– ឡើងផ្សិតសក្បុសពេញអណ្ដាត មាត់ និងទ្វារមាស រ៉ាំរ៉ៃព្យាបាលមិនជា។
៤- ពេលណាគួរទៅជួបពេទ្យ?
បើមានសញ្ញាដូចបានរៀបរាប់ខាងលើ សូមប្រញាប់រួសរាន់ទៅជួបគ្រូពេទ្យ ព្រោះថាមនុស្សម្នាក់ៗអាចមានការឆ្លើយតបជាមួយវីរុសនេះផ្សេងៗគ្នា។
មូលហេតុបង្ក
៥- អ្វីខ្លះជាមូលហេតុបង្ក?
អេដស៍ចម្លងតាមរយៈការប៉ះពាល់ឈាម ទឹកកាម ធាតុរាវទ្វារមាស លិង្គ របស់អ្នកជំងឺ និងកត្តាមួយចំនួនទៀតដូចជា៖
– រួមភេទតាម ទ្វារមាស មាត់ និងរន្ធគូទ ដោយមិនប្រើស្រោមអនាម័យ ពេលជាលិកាភ្នាស់មានដាច់រលាត់
– ប្រើម្ជុល ឬសឺរ៉ាំង រួមគ្នាជាមួយអ្នកផ្ទុកមេរោគ
– សាក់រូប ដោយឧបករណ៍ និងជាតិថ្នាំ មិនបានសម្លាប់មេរោគត្រឹមត្រូវ
– ពីម្ដាយទៅទារក មុន ឬក្រោយពេលសម្រាល និងពេលបំបៅដោះកូន
– មានជំងឺប្រមេះ ឬស្វាយ អាចធ្វើឲ្យឱកាសឆ្លងកាន់តែកើនឡើង។
ករណីមិនអាចឆ្លងមេរោគហ៊ីវមានដូចជា៖
– ប៉ះគ្នា
– ចាប់ដៃ
– អោប ឬថើប
– ក្អក កណ្ដាស់
– កម្រាលពូក ឬភួយ
– មូសខាំ
– ហែលទឹកអាង ឬប្រើបង្គន់ជាមួយគ្នា
– ប្រើស្លាបព្រា ឬសម និងញ៉ាំអាហាររួមគ្នា។
កត្តាប្រឈម
៦- កត្តាប្រឈមមានអ្វីខ្លះ?
នៅពេលមានការប៉ះពាល់ជាតិទឹកចេញពីខ្លួនអ្នកជំងឺអេដស៍ ដូចជា ឈាម ទឹកកាម ធ្លាក់ស និងទឹកដោះ។ ក្នុងនោះពាក់ព័ន្ធជាមួយសកម្មភាពមួយចំនួនដូចជា៖
– រួមភេទជាមួយអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ដោយមិនបានការពារ
– ប្រើម្ជុល ឬថ្នាំ រួមគ្នា ដែលមានផ្ទុកមេរោគ ហ៊ីវ
– ចាក់សាក់ ចោះក្រវិល
– ចម្លងពីម្ដាយទៅកូន ការបំបៅដោះកូន
– ប្រឡាក់ឈាម ទឹកកាម ឬសារធាតុរាវចេញពីទ្វារមាស លិង្គ ទៅលើដំបៅចំហរ
រោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាល
ព័ត៌មាននេះមិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទជំងឺទេ។ គួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
៧- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
ធ្វើតេស្តឈាមអាចឲ្យយើងដឹងបាន ប៉ុន្តែត្រូវដឹងរយៈពេលប្រឈមជំងឺនេះឲ្យបានច្បាស់ ព្រោះជាធម្មតាអាចចាប់ពី ៣ ខែឡើងទៅ ទើបទទួលលទ្ធផលច្បាស់ការ។
បើលទ្ធផលទទួលបានវិជ្ជមានបញ្ជាក់ថា៖
– បើយើងមានអង់ទីករប្រឆាំងហ្នឹងមេរោគនេះ មិនមែនបានន័យថាកើតអេដស៍នោះទេ ព្រោះថាមនុស្សផ្ទុកវីរុស ហ៊ីវ ទាំងអស់មិនមែនសុទ្ធហ្នឹងវិវត្តទៅជំងឺអេដស៍នោះទេ។
បើលទ្ធផលចេញមកអវិជ្ជមាន ក៏មិនប្រាកដថារួចខ្លួនដែរក្នុងករណី៖
– បើការប្រឈមតិចជាង ៣ខែ គួរធ្វើតេស្តរហ័សដើម្បីប្រាកដចិត្ត។
– បើលើស ៣ខែ ពិនិត្យទៅអវិជ្ជមាន គឺរួចខ្លួន។
– បើមិនដឹងច្បាស់ពីពេលវេលានោះទេ គួរស្វែងរកការប្រឹក្សាពីគ្រូពេទ្យ។
៨- ព្យាបាលដោយវិធីណា?
ជំងឺនេះគ្មានថ្នាំព្យាបាលឲ្យសះស្បើយ ឬវ៉ាក់សាំងការពារមេរោគប្រភេទនេះទេ អ៊ីចឹងគួររួសរាន់ទៅរកជំនួយពីគ្រូពេទ្យប្រសិនបើអ្នកដឹងថាមានផ្ទុកវីរុសនេះ ពីព្រោះងាយស្រួលក្នុងការពន្យាការរាលដាលរបស់វា ហើយអាចអនុវត្តតាមចំណុចខាងក្រោម៖
– មិនត្រូវប្រើម្ជុលរួមគ្នា
– គួរជ្រើសរើសថ្នាំពន្យារឲ្យបានរហ័សបំផុត
– ជួបគ្រូពេទ្យដើម្បីជ្រើសរើសវិធីព្យាបាលត្រឹមត្រូវ
– បើមានដៃគូរួមភេទច្រើន គួរប្រាប់ពួកគាត់ឲ្យធ្វើតេស្តរកមេរោគនេះផង
– មិនត្រូវដើរប្រាប់គេពីការលទ្ធផលឈាមទេ ព្រោះអាចនឹងទទួលការរើសអើង
– ស្វែងរកការប្រឹក្សាលើកទឹកចិត្ត ពីគ្រូពេទ្យចិត្តសាស្ត្រ និងក្រុមផ្ដល់កំលាំងចិត្តតាមរយៈអង្គការ ឬតាមមន្ទីរពេទ្យ។
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ
៩- ទម្លាប់រស់នៅ
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ និងវិធីព្យាបាលនៅផ្ទះ អាចជួយបង្ការ និងគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺបាន ដូចជា៖
– ហូបស្អាត
– កាត់បន្ថយស្រ្តេស
– ប្រើស្រោមអនាម័យរាល់ពេលរួមភេទ
– មិនត្រូវប្រើប្រាស់ ម្ជុល ឬសឺរ៉ាំងរួមគ្នា
– សម្រាកគ្រប់គ្រាន់ និងធ្វើលំហាត់ប្រាណ
– ចៀសវាងជក់បារី ផឹកស្រា និងប្រើប្រាស់ថ្នាំញៀន
– ប្រាប់ដល់គ្រូពេទ្យ ឬសមាជិកក្រុមគ្រួសារ មិត្តភក្តិ ដៃគូរួមភេទ ដែលសុទ្ធអាចប្រឈមការឆ្លងពីយើង។
បើកំពុងមានផ្ទៃពោះ គួរប្រាប់គ្រូពេទ្យដើម្បីទទួលការព្យាបាល និងកាត់បន្ថយការចម្លងពីម្ដាយទៅទារក ហើយខាងក្រោមនេះជាវិធីខ្លះកាត់បន្ថយការចម្លងមេរោគ ហ៊ីវ៖
– បន្ថយការរួមភេទ
– គួរប្រើស្រោមអនាម័យពេលរួមភេទតាមមាត់
– ប្រើទឹករម្អិល និងស្រោមអនាម័យពេលរួមភេទតាមទ្វារមាស
– ប្រើស្រោមអនាម័យ និងទឹករម្អិលឲ្យច្រើនបន្តិចពេលរួមភេទតាមរន្ធគូទ
– មិនត្រូវប្រើសឺរ៉ាំង ឬម្ជុល និងប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ជំនួយផ្លូវភេទរួមគ្នានោះទេ
– ចំពោះគ្នាយើងសាក់រូប គួរស្វែងរកកន្លែង មានប្រើឧបករណ៍សម្លាប់មេរោគឲ្យបានត្រឹមត្រូវ
– មិនត្រូវចែករំលែកគ្រឿងប្រើប្រាស់ផ្ទាល់ខ្លួនដូចជា ឡាមកោរ ច្រាសដុសធ្មេញ ក្រវិលមានប៉ះពាល់ឈាម និងសារធាតុរាវក្នុងខ្លួនយើងផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ទៅអ្នកផ្សេងឡើយ។
