និយមន័យ
១- អ្វីទៅជាជំងឺវិបត្តិជាតិខ្លាញ់?
ខ្លាញ់ ប្រូតេអ៊ីន និងកាបូអ៊ីដ្រាត ជាសមាសធាតុចម្បងដើម្បីចិញ្ចឹមកោសិការាងកាយ។ ជាតិខ្លាញ់កូឡេស្តេរ៉ូល និងខ្លាញ់ Triglycerides (ខ្លាញ់អាក្រក់) ជាខ្លាញ់ស្តុកក្នុងរាងកាយ និងប្រើជាប្រភពថាមពល។ ពេលកម្រិតខ្លាញ់នៅក្នុងឈាមកើនឡើង ឬថយចុះ គេហៅថាជំងឺវិបត្តិជាតិខ្លាញ់ (Dyslipidemia) ដោយចែកចេញជាប្រភេទជំងឺ ៣ ផ្សេងពីគ្នាដូចជា៖
– ជាតិខ្លាញ់អាក្រក់ LDL (Low-Density Lipoprotein) ជាទម្រង់មួយនៃកូលេស្តេរ៉ូល មានកម្រិតខ្ពស់។
– ជាតិខ្លាញ់ល្អ HDL (High-Density Lipoprotein) ជាទម្រង់មួយនៃកូលេស្តេរ៉ូល មានកម្រិតទាប។
– ខ្លាញ់ Triglycerides ឡើងខ្ពស់ខ្លាំង។
២- ជំងឺនេះកើតឡើងញឹកញាប់ដែរទេ?
ជំងឺប្រភេទនេះកើតមានច្រើន អាចប៉ះពាល់លើមនុស្សគ្រប់វ័យ។ យ៉ាងណា យើងអាចគ្រប់គ្រងតាមរយៈការកាត់បន្ថយកត្តាប្រឈមមួយចំនួន។ គប្បីពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យសម្រាប់ពត៌មានបន្ថែម។
រោគសញ្ញា
៣- តើមានរោគសញ្ញាអ្វីខ្លះ?
ជំងឺវិបត្តិជាតិខ្លាញ់មិនមានរោគសញ្ញាទេ ការពិនិត្យឈាម ជាមធ្យោបាយតែមួយ ដើម្បីរកមើលជំងឺនេះ។
៤- ពេលណាគួរទៅជួបពេទ្យ?
សាកសួរគ្រូពេទ្យបើយើងធ្វើតេស្តជាតិខ្លាញ់ ដើម្បីទទួលណែនាំកត្តាអាយុធ្វើតេស្តដំបូង ហើយជាធម្មតាតេស្តពិនិត្យជាតិខ្លាញ់ អាចធ្វើឡើងរៀងរាល់ ៥ ឆ្នាំម្តង។ បើលទ្ធផលតេស្តមិនអាចទទួលយកបាន គ្រូពេទ្យអាចឲ្យធ្វើតេស្តច្រើនដង ពិសេសបើសមាជិកក្នុងគ្រួសារមានប្រវត្តិកើតជំងឺវិបត្តិជាតិខ្លាញ់ ជំងឺបេះដូង ឬកត្តាប្រឈមផ្សេងទៀត ដូចជាជក់បារី ជំងឺទឹកនោមផ្អែម ឬជំងឺលើសឈាមជាដើម។
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ៖
- ក្រៅពីហាត់ប្រាណ កំណត់របបអាហារត្រឹមត្រូវ អាយុកាន់តែវែង
- ម៉ាក់ប៉ាទើបវះកាត់បេះដូង ត្រូវដឹងពីរបៀបមើលថែគាត់ផង
មូលហេតុបង្ក
៥- អ្វីទៅជាមូលហេតុបង្កឲ្យកើតជំងឺនេះ?
មានមូលហេតុមួយចំនួនបង្កឲ្យមានជំងឺវិបត្តិជាតិខ្លាញ់ ដោយចែកចេញជាពីរ គឺមូលហេតុអាចកែខៃបាន និងមិនអាចកែខៃបាន៖
មូលហេតុបង្កអាចកែខៃបាន
– រួមមានរបបអាហារមិនល្អសម្រាប់សុខភាព មានខ្លាញ់មិនឆ្អែត និងស្ករធម្មតាខ្ពស់ ជំងឺធាត់ និងគ្នាយើងធ្វើការងារអង្គុយយូរជាប្រចាំ។
– ថ្នាំមួយចំនួន ដូចជាថ្នាំអ័រម៉ូនភេទ (Estrogen) ថ្នាំជំងឺអេដស៍ អាចធ្វើឲ្យកម្រិតខ្លាញ់ Triglyceride ឡើងខ្ពស់។
មូលហេតុមិនអាចកែខៃបាន
មានកត្តាហ្សែន ជាមូលហេតុចម្បងនៃជំងឺតំណពូជ ធ្វើឲ្យមានបញ្ហាខ្លាញ់ អាចសង្ស័យលើអ្នកជំងឺសមាជិកគ្រួសារធ្លាប់មានប្រវត្តិកើតជំងឺនេះ ជាពិសេសប៉ា ឬបងប្អូនប្រុស កើតជំងឺបេះដូងមុខអាយុ ៥៥ឆ្នាំ និងម៉ាក់ ឬបងប្អូនស្រី កើតជំងឺបេះដូងមុខអាយុ ៦៥ ឆ្នាំ។
កត្តាប្រឈម
៦- អ្វីខ្លះជាកត្តាប្រឈមបង្កឲ្យមានជំងឺនេះ?
កត្តាប្រឈមជំងឺនេះមានដូចជា៖
– អត់ហាត់ប្រាណ
– ជក់បារីធ្វើ ឲ្យខូចជញ្ជាំងសរសៃឈាម និងកកខ្លាញ់
– កត្តាប្រឈមកើតជំងឺសរសៃឈាម ដូចជាជក់បារី ជំងឺសម្ពាធឈាមខ្ពស់ ឬជំងឺធាត់
– ជំងឺទឹកនោមផ្អែម៖ បរិមាណស្ករច្រើននៅក្នុងឈាម ធ្វើឲ្យសារធាតុខ្លាញ់ LDL ខ្ពស់ និង HDL ចុះទាប។ ជាតិស្ករខ្ពស់ក្នុងឈាម អាចធ្វើឲ្យខូចជញ្ជាំងសរសៃអាក់ទែ។
– ប្រវត្តិគ្រួសារ៖ មានជំងឺបេះដូងមុនអាយុ ៥០ឆ្នាំចំពោះបុរស ឬអាយុ ៦០ឆ្នាំ សម្រាប់ស្ត្រី។ ប្រវត្តិគ្រួសារមានជំងឺវិបត្តិជាតិខ្លាញ់។
– របបអាហារមិនល្អ៖ ការញ៉ាំខ្លាញ់ឆ្អែតមាននៅក្នុងសាច់សត្វ និងខ្លាញ់មិនឆ្អែត (Trans Fats) មាននៅក្នុងនំដុត និងនំធុង។
– រង្វាស់ចង្កេះធំ៖ កត្តាប្រឈមកើនឡើងប្រសិនបើប្រុសៗរង្វាស់យ៉ាងតិច ១០២ សង់ទីម៉ែត្រ ឬស្រីៗរង្វាស់ចង្កេះយ៉ាងតិច ៨៩ សង់ទីម៉ែត្រ។
រោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាល
ព័ត៌មាននេះមិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទជំងឺទេ។ គួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
៧- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
ធ្វើតេស្តឈាម ជាមធ្យោបាយតែមួយ ដើម្បីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺវិបត្តិជាតិខ្លាញ់ អាចជួយពិនិត្យមើលកម្រិតកូលេស្តេរ៉ូលជាក់លាក់ដូចជា៖
– ខ្លាញ់កូលេស្តេរ៉ូលសរុប
– ខ្លាញ់កូលេស្តេរ៉ូល LDL
– ខ្លាញ់កូលេស្តេរ៉ូល HDL
– ខ្លាញ់ Triglycerides
ដើម្បីការវាស់វែងជាក់លាក់ មិនត្រូវញ៉ាំ ឬផឹកអ្វីក្រៅពីទឹកចន្លោះពី ៩-១២ ម៉ោងមុនពេលធ្វើតេស្ត។
អត្ថបទគួរអាន៖
- ទម្លាប់មិនល្អទាំង៦ បំផ្លាញសុខភាពបេះដូងដោយមិនដឹងខ្លួន
- តាមដានសុខភាពបេះដូង ដោយសង្កេតមើលចំណុចទាំងនេះ
- គ្រឿងស្រវឹងមិនត្រឹមតែប៉ះពាល់ថ្លើម តែក៏គ្រោះថ្នាក់ដល់បេះដូង
- ស្រ្តេសនឹងការងារធ្វើឲ្យស្រីៗប្រឈមជំងឺបេះដូងខ្ពស់ កុំប្រហែស
៨- ព្យាបាលដោយវិធីណា?
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ ងាកមករកការហាត់ប្រាណ និងញ៉ាំអាហារសុខភាព ជាជំហានដំបូងបង្ការជំងឺវិបត្តិជាតិខ្លាញ់។ ប៉ុន្តែបើគ្មានប្រសិទ្ធភាព គ្រូពេទ្យនឹងណែនាំថ្នាំដើម្បីព្យាបាល។ ជម្រើសថ្នាំព្យាបាល អាស្រ័យលើកត្តាផ្សេងៗដូចជា កត្តាប្រឈមចំពោះយើងម្នាក់ៗ កត្តាវ័យ ជំងឺប្រចាំកាយ និងផលប៉ះពាល់ផ្សេងៗ ហើយថ្នាំទាំងនោះមានដូចជា៖
– ថ្នាំ Statins៖ Statins ទៅបង្អាក់សារធាតុថ្លើមត្រូវការជាចាំបាច់ ដើម្បីបង្កើតជាខ្លាញ់កូលេស្តេរ៉ូល ហេតុនេះធ្វើឲ្យថ្លើមទាញខ្លាញ់ពីក្នុងឈាម ធ្វើឲ្យរាងកាយស្រូបកូលេស្តេរ៉ូលកកនៅក្នុងសរសៃអាក់ទែ មិនឲ្យកើតជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង។ ជម្រើសពពួកថ្នាំនេះ មានដូចជា Atorvastatin (Lipitor) ថ្នាំ Fluvastatin (Lescol) Lovastatin (Altoprev) Pitavastatin (Livalo) Pravastatin (Pravachol) Rosuvastatin (Crestor) និងថ្នាំ Simvastatin (Zocor)។
– ថ្នាំ Bile-acid-binding resins៖ ដោយសារថ្លើមត្រូវការកូលេស្តេរ៉ូល ផលិតទឹកប្រម៉ាត់ (អាស៊ីដ Bile) ដើម្បីបំបែកចំណីអាហារ ដូចនេះពពួកថ្នាំ ដូចជា Cholestyramine (Prevalite) Colesevelam (Welchol) និង Colestipol (Colestid) គឺប្រឆាំងអាស៊ីដប្រភេទនេះ ធ្វើឲ្យថ្លើមទាញយកកូលេស្តេរ៉ូល កាន់តែច្រើន នាំឲ្យកាលេស្តេរ៉ូលក្នុងឈាមចុះទាប។
– ថ្នាំ Cholesterol absorption inhibitors៖ ពោះវៀនតូច មាននាទីស្រូបកូលេស្តរ៉ូលពីអាហារ និងបញ្ចេញទៅក្នុងឈាម។ ថ្នាំ Ezetimibe (Zetia) ជួយកាត់បន្ថយកូលេស្តេរ៉ូលពីក្នុងឈាមបាន ដោយស្រូបខ្លាញ់ពីអាហារបាន ហើយថ្នាំនេះ អាចប្រើរួមជាមួយថ្នាំ Statin។
– ថ្នាំចាក់៖ ក្រុមថ្នាំថ្មីៗអាចជួយថ្លើមស្រូបជាតិខ្លាញ់កូលេស្តេរ៉ូល LDL កាន់តែច្រើន អាចបន្ថយបរិមាណខ្លាញ់អាក្រក់នៅក្នុងឈាម។ ថ្នាំទាំងនោះ មានដូចជា Alirocumab (Praluent) និង Evolocumab (Repatha) អាចប្រើលើអ្នកជំងឺមានបញ្ហាហ្សែននេទិក មានកម្រិត LDL ខ្ពស់ខ្លាំង ឬអ្នកជំងឺមានប្រវត្តិកើតជំងឺសរសៃបេះដូង ស៊ាំនឹងថ្នាំ Statins ឬថ្នាំប្រឆាំងជាតិខ្លាញ់ផ្សេងទៀត។
ចង់គណនារង្វាស់ចង្វាក់បេះដូង ចុចទីនេះ!
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ
៩- ផ្លាស់ប្ដូរទម្លាប់រស់នៅ និងវិធីព្យាបាលតាមផ្ទះអាចជួយបានដែរទេ?
ដើម្បីថែទាំខ្លួនប្រាណឲ្យបានល្អយើងគួរផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅមួយចំនួនអាចជួយគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺបាន ជាក់ស្តែងផលិតធម្មជាតិមួយចំនួន មានប្រយោជន៍អាចកាត់បន្ថយកម្រិតកូលេស្តេរ៉ូលបានយ៉ាងច្រើន និងតែងទទួលការណែនាំឲ្យប្រើពីគ្រូពេទ្យដូចជា៖
– គ្រាប់ធញ្ញជាតិ
– Beta-sitosterol មាននៅក្នុងអាហារបំប៉នលេប និងប័ររុក្ខជាតិដូចជាផលិតផល Promise Activ។
– Blond psyllium មាននៅក្នុងផ្លែឈើក្រៀម និងផលិតផលដូចជា Metamucil។
– Oat bran មាននៅក្នុងគ្រាប់ស្រូវសាលី។
– Sitostanol មាននៅក្នុងអាហារបំប៉ន និងប័ររុក្ខជាតិមួយចំនួន ដូចជា Benecol។
បើញ៉ាំអាហារបំប៉ន ត្រូវដឹងពីសារសំខាន់នៃការរស់នៅដោយប្រកបដោយសុខភាព។ បើគ្រូពេទ្យឲ្យប្រើថ្នាំសម្រាប់បន្ថយកម្រិតកូលេស្តរ៉ូល ត្រូវផឹកតាមវេជ្ជបញ្ជា។ គប្បីប្រាប់គ្រូពេទ្យពីអាហារបំប៉នយើងកំពុងប្រើ។
បើមានសំណួរ គប្បីពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យពីដំណោះស្រាយល្អបំផុត។
[embed-health-tool-bmi]
