និយមន័យ
១- អ្វីទៅជាជំងឺមហារីកសួត?
ពេលកោសិកាសាច់សួតកើនលើសប្រក្រតី មិនអាចគ្រប់គ្រងបាន បង្កើតទៅជាដុំសាច់នៅក្នុងសួត នេះហៅថាមហារីកសួត។ មហារីកសួត មានច្រើនប្រភេទ ប៉ុន្តែអត្ថបទនេះលើកយកតែ ២ ប្រភេទសំខាន់ៗឧស្សាហ៍ជួបប្រទះ មកបកស្រាយមាន៖
– មហារីកសួតកោសិកាទំហំតូច៖ មានន័យថា រូបរាងនៃដុំមហារីកនៅមានសភាពតូច ក្រោមមីក្រូទស្សន៍។ ទោះជាមហារីកសួតប្រភេទនេះកម្រជួបប្រទះ ប៉ុន្តែពិតជាគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំង អាចរាលដាលលឿនខ្លាំងជាងមហារីកសួតដទៃទៀត។
– មហារីកសួតកោសិកាទំហំធំ៖ គឺផ្អែកលើទំហំដុំសាច់ធំនៅក្រោមមីក្រូទស្សន៍ ខណៈអត្រាកើតមហារីកប្រភេទនេះ មានច្រើនជាងគេ ប៉ុន្តែល្បឿនរីករាលដាល បែរជាយឺតជាងមហារីកដទៃ។
យ៉ាងណានៅមានប្រភេទមហារីកសួតកោសិកាទំហំតូចដទៃទៀត អាចកើតមាន ដូចជា មហារីកសួតកោសិការូបរាងចម្លែក ដុំមហារីកជាលិកាក្រពេញ មហារីកជាលិកាក្រពេញទឹកមាត់ និងមហារីកជាលិកាក្រពេញផ្សេងទៀត។
២- កើតឡើងញឹកញាប់ប៉ុណ្ណា?
យោងតាមអង្គការសុខភាពពិភពលោក មហារីកសួត ស្ថិតក្នុងចំណោមប្រភេទជំងឺសម្លាប់មនុស្សច្រើនជាងគេកាលពីឆ្នាំ ២០១២ ដោយឆកយក់ជីវិតមនុស្សដល់ទៅជាង ១,៥៩ លាននាក់ ហើយតួលេខនេះរំពឹងអាចកើនឡើងជាបន្តបន្ទាប់ និងប៉ះពាល់លើគ្រប់វ័យតែម្ដង។ លើសពីនេះ ពិការភាពដោយសារមហារីកសួត ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃសម្រាប់អ្នកជំងឺទៀតផង។ យ៉ាងណា យើងអាចគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺបានប្រសិនបើធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យនិងព្យាបាលទាន់ពេលវេលា។
កម្មវិធីពិនិត្យជំងឺបម្រុងទឹកនោមផ្អែមអនឡាញ
កម្មវិធីពិនិត្យបញ្ហាលិង្គមិនឡើងរឹងអនឡាញ
រោគសញ្ញា
៣- រោគសញ្ញាមានអ្វីខ្លះ?
ទោះមហារីកសួតក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែរោគសញ្ញាមិនមែនបង្កការឈឺចាប់លើសួតមួយមុខទេ អាចមានលើរាងកាយច្រើនកន្លែង ព្រោះកោសិកាមហារីកអាចរាលដាលទៅកន្លែងផ្សេង។ ម្យ៉ាងទៀត រោគសញ្ញាលេចចេញ គឺទៅតាមស្ថានភាពជំងឺ ខ្លះគ្រាន់តែអស់កម្លាំង តែអ្នកខ្លះវិញអាចមានសញ្ញាដូចជា៖
– ឈឺចាប់ក្នុងប្រអប់ទ្រូង
– ក្អករ៉ាំរ៉ៃលេបថ្នាំអីក៏មិនបាត់
– ពិបាកដកដង្ហើម
– ក្អកធ្លាក់ឈាម
– អត់ឃ្លានចំណី
– ស្រកទម្ងន់គ្មានមូលហេតុ
– ល្ហិតល្ហៃ
– រលាក ឬតឹងណែនទ្រូង
– ហើមកូនកណ្ដុរក្នុងសួត។
បើទុកយូរមិនព្យាបាល អាចបង្កជាទឹកដក់ក្នុងស្រោមសួត និងមហារីករាលដាលទៅកន្លែងផ្សេងទៀត។
៤- ពេលណាគួរជួបពេទ្យ?
បើសិនប្រទះឃើញរោគសញ្ញាមួយចំនួនដូចរៀបរាប់ខាងលើ គួរប្រញាប់ទៅជួបគ្រូពេទ្យ។ រាងកាយមនុស្សម្នាក់ៗមានលក្ខណៈខុសៗគ្នា អ្វីល្អបំផុតត្រូវជួបគ្រូពេទ្យដើម្បីប្រឹក្សា និងពិនិត្យឲ្យបានទាន់ពេល។
អាន៖
- សញ្ញាព្រមានទាំង៥ នៃជំងឺមហារីកសួត គួរស្វែងយល់
- ចំណាំមើលផង! បើមានសញ្ញាប៉ុន្មាននេះ សួតមានបញ្ហាហើយ
- ពិតអត់ គេងមិនគ្រប់គ្រាន់ប៉ះពាល់ដល់សុខភាពសួត?
មូលហេតុបង្ក
៥- មូលហេតុបង្កមានអ្វីខ្លះ?
មហារីកសួត កើតឡើងដោយសារជាតិពុលគីមីចូលទៅក្នុងសួត ដូចជា ជក់បារី ឬជក់ថ្នាំ ស្រូបធូលីផ្សេងៗ ដូចជា ស៊ីម៉ង់ត៍ កំបោរ ឈើ ផ្សែងពុលចេញពីរថយន្តជាដើម។ ដូចនេះដើម្បីបន្ថយហានិភ័យគួរបញ្ឈប់ការជក់សារធាតុទាំងនេះ។
អាន៖
- អាហារសម្រាប់អ្នកមានបញ្ហាសួតគួរញាំ និងគួរជៀសវាង
- អាហារទាំង៩ប្រភេទនេះ ជួយឲ្យសុខភាពសួតរឹងមាំ
- វីតាមីនសំខាន់ៗ៣មុខ ជួយពង្រឹងសួតឲ្យរឹងមាំ
- ផ្សិតត្រចៀកកណ្ដុរស អាហារជួយប្រព័ន្ធការពាររាងកាយ និងសួត
កត្តាប្រឈម
៦- កត្តាប្រឈមមានអ្វីខ្លះ?
– ប្រព័ន្ធភាពស៊ាំខ្សោយ
– រស់នៅជាមួយអ្នកជក់បារី
– ធ្លាប់ជក់ ឬកំពុងជក់បារីជាប្រចាំ
– រស់នៅក្នុងមជ្ឈដ្ឋានសម្បូរផ្សែងពុល
– ធ្លាប់ព្យាបាលដោយគីមី ហើយប៉ះពាល់សួត
– ប្រើប្រាស់សារជាតិគីមី Beta Carotene និងកំពុងតែជក់បារី
– ធ្លាប់ប្រឈមជាតិពុលផ្សេងៗ ដូចជា ជាតិសំណ ម្នាងសិលា ពិតាន ជាតិនីកែល និងជាតិពុលគីមីផ្សេងទៀតមាននៅកន្លែងធ្វើការ។
អាន៖
- Bronchoscopy (ការថតសួតដោយម៉ាស៊ីន ប្រុងកូស្កូពី)
- Bronchial Cancer (មហារីកទងសួត)
- មហារីករាលដាល តើរាលដាលដោយរបៀបម៉េច?
រោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាល
ព័ត៌មាននេះមិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់គ្រប់ប្រភេទជំងឺទេ។ គួរពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញសម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម។
៧- គួរធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យដោយវិធីណា?
ជាទូទៅគ្រូពេទ្យត្រូវការព័ត៌មានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ដូចជា ប្រវត្តិជំងឺ មជ្ឈដ្ឋានរស់នៅ មានជក់បារី ឬអត់? បន្ទាប់មក ពេទ្យនឹងធ្វើការពិនិត្យរាងកាយ ពិសេសស្ដាប់សំឡេងសួត ក្រែងមានសញ្ញាបង្ហាញថាមានដុំជាលិកាមហារីក។ ដើម្បីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យឲ្យកាន់តែច្បាស់ ត្រូវធ្វើការថតរូបភាពវេជ្ជសាស្ត្រ (CT scan, PET scan) និងយកកំហាកទៅពិនិត្យរកមើលកោសិកាមហារីក ទើបដឹងច្បាស់។
កាន់តែច្បាស់ជាងនេះ គ្រូពេទ្យនឹងស្នើធ្វើការច្រឹបសាច់សួតទៅពិនិត្យ ដើម្បីឲ្យអស់ចិត្ត អនុវត្តតាមវិធីធ្វើតេស្តដូចជា៖
– តេស្ត ប្រុងកូស្កូប (bronchoscopy)៖ ការដាក់បំពង់ចូលតាមមាត់ ឬច្រមុះដើម្បីយកវត្ថុវិភាគ។
– បឺតដោយម្ជុលវេជ្ជសាស្ត្រ (Needle Aspiration)៖ ចាក់ម្ជុលចូលតាមស្បែកប្រអប់ទ្រូង ទៅដល់សាច់ដែលសង្ស័យ រួចច្រឹបសាច់នោះ។ វិធីនេះមានការឈឺចាប់ អញ្ចឹងហើយអាចនឹងប្រើថ្នាំស្ពឹក។
– ចោះបូមទឹកក្នុងប្រអប់ទ្រូង (Thoracentesis)៖ ដោយប្រើម្ជុលវេជ្ជសាស្ត្រ ប៉ុន្តែមិនយកសាច់មកវិភាគទេ គឺបូមយកតែទឹកស្រោបសួតយកមកពិនិត្យប៉ុណ្ណោះ។
– ចោះទ្រូង (Thoracotomy)៖ តេស្តប្រភេទនេះ ធ្វើឡើងពេលណាតេស្តរៀបរាប់ខាងលើមិនមានប្រសិទ្ធភាព។
៨- ព្យាបាលដោយវិធីណា?
ការព្យាបាល គឺអាស្រ័យលើប្រភេទនៃមហារីក និងការរីករាលដាលរបស់ជាលិកា។ ចំពោះមហារីកសួតកោសិកាទំហំធំគេព្យាបាលដោយ៖
– ករណីព្យាបាលបន្ទាប់បន្សំដទៃទៀត
– ការវះកាត់ យកដុំមហារីកចេញតែម្ដង
– ថ្នាំគីមីពិសេស ធ្វើឲ្យហារីកមិនអាចលូតលាស់ទៀត
– ព្យាបាលដោយថ្នាំសម្លាប់កោសិកាមហារីក (Targeted Therapy)
– វិទ្យុសកម្ម (Radiation Therapy) ប្រើកាំរស្មីដើម្បីសម្លាប់កោសិកាមហារីក។
ចំណែកការព្យាបាលមហារីកកោសិកាទំហំតូច ភាគច្រើនដោយគីមី និងវិទ្យុសកម្ម។
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ
៩- ទម្លាប់រស់នៅ
ផ្លាស់ប្តូរទម្លាប់រស់នៅ និងវិធីព្យាបាលនៅផ្ទះ អាចជួយបង្ការ និងគ្រប់គ្រងស្ថានភាពជំងឺបាន ដូចជា៖
– ឈប់ជក់បារីជាបន្ទាន់ និងប្រាប់សមាជិកគ្រួសារឲ្យឈប់ជក់បារី ដើម្បីសុខភាពទាំងអស់គ្នា។
– ប្រាប់មេ ឬអ្នកគ្រប់គ្រងនៅកន្លែងធ្វើការ ពីស្ថានភាពជំងឺយើង និងស្វែងរកវិធីដោះស្រាយសមស្របមួយ។
បំបាត់ការឈឺចាប់
ការបន្ថយការឈឺចាប់ ជាចំណុចសំខាន់ក្នុងការរស់នៅជាមួយមហារីកសួត។ គ្រូពេទ្យអាចឲ្យ ថ្នាំបន្ថយការឈឺចាប់ខ្លះៗ តែយើងអាចប្រើវិធីងាយៗមួយចំនួន ដើម្បីសម្រួលការឈឺចាប់បាន ដូចជា៖
– វិធានសម្រួលដង្ហើម
– ព្យាបាលដោយចលនា
– ស្អំទឹកក្ដៅ ឬទឹកត្រជាក់
– ហាត់ប្រាណ ឬធ្វើសរសៃ
– ប្រើឧបករណ៍ស្ទង់មុខងាររាងកាយ (biofeedback)
ការសម្រួលដំណកដង្ហើម
– ការសម្រួលចង្វាក់ដង្ហើម៖ ធ្វើឡើងដើម្បីដកដង្ហើមបានធូរជាងមុន និងចៀសវាងករណីថប់ដង្ហើម។
– ស្រូបអុកស៊ីហ្សែន (Oxygen therapy)៖ ស្រូបយកអុកស៊ីហ្សែនបរិសុទ្ធ អាចបំពេញតម្រូវការអុកស៊ីហ្សែន ទៅក្នុងសរសៃឈាមគ្រប់គ្រាន់។
– គ្រប់គ្រងជាតិទឹកជុំវិញសួត៖ ប្រសិនបើមានទឹកជុំវិញសួតច្រើនពេក ត្រូវបូមចេញដើម្បីសម្រួលការដកដង្ហើម។
ចំណុចបន្ថែម
ទោះជាយើងកំពុងមានមហារីកក្ដី ពុំគួរយកលេសមិនព្រមហាត់កីឡានោះដែរ ត្រូវធ្វើយ៉ាងណារក្សាតុល្យភាពរបបអាហារ មានសារជាតិចិញ្ចឹមគ្រប់គ្រាន់ និងហាត់ប្រាណឲ្យបានទៀងទាត់ តាមតែរាងកាយអាចទ្រាំទ្របាន ទើបអាចចៀសវាងពីផលវិបាកនៃមហារីក។
[embed-health-tool-bmi]
